ABD’nin Afganistan’ı terk etmesi ve bunu takiben Taliban’ın hızla başkente ilerlemesi yalnızca bu ülkenin koşullarıyla açıklanamaz. Çünkü dünya Taliban türü gruplar için giderek daha uygun bir yer haline geliyor. 

Modernizmin sona erişiyle bir “Yeni Dünya Düzeni” kurulamadı. Aksine düzensizlik, belirsizlik, istikrarsızlık her yere yayıldı. Öyle ki komplolarla, askeri müdahalelerle bu karmaşayı kendi elleriyle yaratan Batılı ülkeler bile nasiplerini aldılar. Siyasi ve toplumsal yapıları bozuldu. İttifakları anlamsızlaştı ve kaynaklarını yanlış biçimde tükettikleri için bilimsel teknolojik gelişmenin gerisinde kaldılar. 

ABD, Çin’le Rusya arasında stratejik bir coğrafyayı elinde tutarak hegemonyasını sürdürebileceğini zannetti. Oysa hiçbir Batı ülkesinin Afganistan’ı işgal ederek kazanacağı bir şey yoktu. Bu yüzden Irak’ta başarısız olup, Suriye’de patinaj yapıp, Kuzey Afrika’da çaresizce kaderine boyun eğdikten sonra Afganistan’dan çıkmak zorunda kaldı. 

Bu askeri değil stratejik bir yenilgidir ve Vietnam’la hiçbir benzerliği yoktur.
Vietnam’ın iç ve dış koşulları ile uluslararası durumu tamamen farklıydı. Vietnam’da Fransızların 4 asırlık bir sömürge yönetimi vardı. Fransızlar sömürgelerden çekilirken, Vietnam’ı ABD’nin kucağına bıraktıklarında, ülke zaten Kuzey ve Güney diye ikiye bölünmüştü.

Kuzey Vietnam’ın birleşme referandumu önerisini Güneydeki hükümet reddedince savaş patladı. ABD, Güneyi “işgale” kalkan Kuzey Vietnam yönetimine karşı savaşa dahil oldu.  

Kuzeydeki Komünist Vietnam yönetiminin liderleri Batıda eğitim almış, hem ülkelerini hem de dünyayı kavramış genç ve cesur liderlerdi. Bağımsızlık fikrine bir heyecanla tutunmuş değillerdi. Hurafeler üretmiyorlardı. Yüzyılların tecrübesinden geçerek kendi gerçeklerini kavramışlardı.  

Vietnamlılar ABD’yi ülkelerinden kovdukları sırada Çin tam tersini yapıyordu. Sovyet tehdidine karşı ABD ile ittifak kuruyordu. Sovyetler Afganistan’a girdiğinde bu ittifakın gereği olarak Taliban’ı desteklediler. Başka türlü ABD’nin Taliban’a kesintisiz biçimde silah ve mühimmat sağlaması olanaksızdı. 

O yüzden bugün Taliban’ın Kabil’e yürümeden önce Çin, İran, Pakistan sınırındaki kentleri almış olması tesadüf değildir.  

Geçen 20 yıllık sürede Çin, İran ve Rusya’nın kendi Taliban’ı oluştu. 
Taliban, Afganistan’ı işgal eden yeni “uluslararası koalisyon”un ordusudur. Ve bu yalnızca bir başlangıçtır. 

Taliban’ın 40 yıllık pratiği bu grubun bölge ülkelerinin birbirlerine ve ABD’nin diğerlerine karşı kullanışlı bir aparatı olduğunu göstermektedir. Pakistan ve Özbekistan’daki etkinliği gelecekte olacaklar için bir işarettir.

Çin’in buradan başlayarak ABD’nin boşluğunu dolduracağı ya da Taliban’ı ehlileştireceğini umanlar onun Afrika’daki pratiğine bakmalı. Çin, başta petrol olmak üzere “Kara Kıta”dan ihtiyacı olan hammaddeyi elde etti.

Karşılığında Afrika’nın neredeyse tüm yollarını, köprülerini ve demiryollarını inşa etti. Fakat hiçbir Afrika ülkesine barış, düzen ve istikrar getirmedi. Benzer bir durum Latin Amerika ülkeleriyle girdiği ilişkide de görülebilir.
Rusya, Çin, İran ve Özbekistan Taliban’a kısa vadede güvenebilir.

Ancak koşullar ve iktidarı ele alış biçimi Taliban’ın uyuşturucu trafiği ve radikal dinci ideolojisinden vazgeçmeyeceğini garanti etmektedir. Bu da onun bildiğimiz anlamda kapsayıcı bir yönetim olmayacağı anlamına gelir. 
Sanırım bundan 20 yıl önce Batı emperyalizmi halen dünyada egemen bir düzen kurma peşindeydi.

Ancak bu ağırlığı hiçbir güç kaldıramazdı. Bir dünya düzeni kurma ve coğrafyaları yeniden düzenleme fikri aptalcaydı. 

Karşısında Soğuk Savaş’tan yenik çıkmış Rusya ve yeni güç merkezi olmaya çalışan Çin’in basit hamleleri bile Batının dengesini bozmaya yetti. Nihayetinde dizlerinin bağı çözüldü. Şimdi sersemlemiş bir halde sendeleyerek evine çekiliyor. Ve yakın ya da uzak bir gelecekte bir düzen kurma hayali görmüyor. 

Roma yıkıldı ve karşı tarafta bir düzen kurma iddiasında olan kimse yok. 

Dünya siyasi, ekonomik, teknolojik ve tabii dengeleri bozularak dönmeye devam edecek. 

Yerel kaotik süreçler her yerde yeni Talibanlar ortaya çıkaracak.

Ta ki insanlık yeni bir kurtuluş için gerekli koşullara kavuşana dek:

Taliban dünyasına hoş geldiniz!