Son günlerde gerek Suriye İdlib bölgesinde gerek Libya'da adından sıkça söz ettiren bir isim; Wagner özel askeri şirketi. Peki Wagner özel askeri şirketi nedir? Kısa bir açıklama yaparak yazımıza giriş yapalım.

Günümüzde savaşların yapısının değişerek hibritleşmesi, güvenliğin ve savunmanın giderek özelleşmesi günümüzün yeni bir olgusu olan özel askeri şirketleri karşımıza çıkartmaktadır. Özel askeri şirketler; ülkelerin özel sektörle birlikte hareket etmeye başlamasıyla birlikte savaşlarda yer alarak güvenlik ve savunma politikalarında kullanılmaya başlanmıştır. 1990’lardan itibaren devletlerin askeri desteği dış kaynaklardan tedarik etmesiyle birlikte özel askeri şirketlerin kullanımı bir anda artmıştır. Bu manada dünya kamuoyunda en çok bilinen özel askeri şirket ABD menşeli ve eski adıyla Blackwater olan akademidir. Şirket özellikle Irak ve Afganistan’da ABD adına yürüttüğü operasyonlarla uluslararası bir üne kavuşmuştur.

ABD’li örneklerinin yanı sıra Rus özel askeri ve güvenlik şirketlerinin kullanımının son yıllarda yaygınlaşması ile bu şirketler özellikle Ortadoğu’da ve Kuzey Afrika’daki faaliyetleri uluslararası alanda  dikkat çekmiştir. Bu şirketlerden en çok bilineni ve dünya gündemine konu olanı Wagner Grubu’dur. Hakkında Kremlin ile olan ilişkisi ve Rus hükümeti tarafından dış politikada askeri müdahale aracı olarak kullanıldığıyla ilgili çeşitli spekülasyonların ortaya çıkması şirkete ün kazandırmıştır. Şirketin devlet dışı  silahlı örgüt olarak Ukrayna, Suriye ve Libya’daki savaşlara müdahil olduğu ve aktif şekilde savaşın bir  parçasına dönüştüğü görülmüştür.  Rusya’da özel askeri şirketlerle ilgili yasal düzenlemenin mevcut  olmaması Wagner’in denetiminin ve sınırlarının belirsiz olmasına neden olmaktadır.

Kurumsal bir yapıya sahip olan ancak yasaların dışında kalan Wagner’in paralı askerleri ve danışmanları  aracılığıyla çeşitli doğal kaynakları koruma ve kullanma karşılığında ülkelerindeki yöneticilere güvenlik, savunma lojistik destek ve askeri danışmanlık hizmetleri vermekte olduğu ve özel operasyonlar  düzenlediği bilinmektedir.  Grubun asker profilini çoğunlukla Orta Asya,  Balkanlar ve Kafkasya ülkelerinden olan eski askerlerin oluşturduğunu söyleyebiliriz.

Wagner’in askeri eğitim üssünün Rusya’nın Krasnodar yakınlarındaki Molkino bölgesinde olduğu bilinmektedir. Şirketin sahibi Yevgeny Prigozhin’nin Rusya yönetimiyle yakın ilişkileri olduğu ve hatta ona ait Concord Food Catering’in Kremlin’e yemek servisi sağladığı bilinmektedir. Bu şirket Internet  Research  Agency, Evro  Polis, Megaline, M-Finance gibi diğer daha küçük ölçekli şirketleri de içinde barındırmaktadır. Wagner özel askeri şirketinin de Concord’un bir yan şirketi olduğu iddia edilmektedir.

Bu şirkete 2016 ABD başkanlık seçimlerine siber müdahalede bulunduğu iddia edilen Internet Research Agency adlı şirketi finanse ettiği gerekçesiyle ABD tarafından yaptırım uygulanmıştır. 20 Haziran 2017’de ABD Hazine Bakanlığı, Rusya’nın Kırım ve Doğu Ukrayna’daki askeri müdahaleleri nedeniyle yaptırım uyguladığı şirketler listesine Concord Yönetim ve Danışmanlık şirketini de eklemiştir. Grubun sahibi olduğu düşünülen Rus iş adamının Kremlin’in çıkarları doğrultusunda ticari faaliyet yürüttüğü de iddia edilmektedir.

Özellikle 2016’da Humus eyaletinin doğu kırsalında Palmira’ya ve 2017 itibarıyla Deyri- zor’un batısına  yönelik gerçekleştirilen operasyonlarda yer alan Wagner burada Rusya’ya bağlı resmi askeri unsurlarla  koordineli bir şekilde çalışmıştır. Palmira’daki gaz sahasının kontrolünü sağladığı ifade edilen grubun  Deyrizor’un doğusuna yönelik gerçekleştirilen saldırıda da yer aldığı bilinmektedir. ABD’nin çekilmesiyle  birlikte Menbiç, Ayn el-Arab ve Kamışlı bölgelerinde de aktif oldukları görülmektedir.

Wagner’in Suriye’deki varlığı diğer ülkelerdeki faaliyetlerinden bir yönüyle ayrışmaktadır. Suriye sahasında Rusya’ya ait resmi askeri unsurların da bulunması Wagner’in oradaki varlığını diğer çatışma bölgelerinden farklılaştırmaktadır. Nitekim Suriye savaşına müdahil olan Rusya sahada yalnızca özel askeri şirketlerini değil resmi olarak ordusunu da kullanmıştır. Ancak çatışmaların yoğunlaştığı ve kayıpların arttığı dönemde devreye Wagner girerek birçok bölgede aktif olarak savaşın parçası olmuştur. Rejimle birlikte faaliyet gösteren kara muharip unsurların içerisinde İran destekli Şii milislerin varlığı, dolayısıyla İran varlığı, Rusya’nın özel askeri şirketleri, askeri polisi ve kurmay düzeyde danışmanlık faaliyetleriyle dengelenmek istenmiştir.

Rusya bir yandan savaşı sürdürürken diğer yandan da Esed rejiminin müttefik bloğu içerisinde, saha ve diplomasinin belirleyici aktörü olarak stratejik noktaya erişmiştir. Bunun yanında diplomasi sahasında da Eylül 2018’de Türkiye ile varılan Soçi mutabakatına Rusya bu bloğun karar alıcı temsilcisi olarak katılmıştır. Nihayetinde Wagner faaliyet gösterdiği sahanın şartlarına ve Rusya’nın yereldeki müttefiklik  ilişkilerine göre hareket etmektedir. Suriye gibi aktif savaşın sürdüğü sahalarda ise yeri geldiğinde  muharip güç olarak savaşın seyrine etki eden bir aktör olarak karşımıza çıkmaktadır.

Wagner’in hükümet destekli ya da tamamen özerk bir aktör olmasından bağımsız olarak bir dış politika aracı haline gelmesi, güvenlik veya askeri müdahale görevlerinin bir kısmını devralması, Rusya’nın askeri  maliyetlerini, ulusal ve uluslararası kamuoyu baskısını hafifletmesi bakımından da onu önemli bir aktör haline getirmiştir. Wagner kısa bir zaman içerisinde iç ve uluslararası hukuktaki yasal mevzuatın boşluklarından faydalanarak genişlemiş, bugün bilinen ve basına yansıyan ölçüde sekiz ülkede operatif pozisyona erişmiştir. Wagner Grubu örneği artık güçler dengesini sağlayan unsurların sadece devletlerin resmi orduları olmadığını ve savaş alanının sırf resmi kurum ve yapılanmalarının yer aldığı bir tanımın  ötesine geçtiğini bir kez daha ortaya çıkarmaktadır. Özel şirketler ve paralı askerler dış politikada güç  aracı olarak askeri müdahale kavramlarının yeni bir hüviyet kazanmasına neden olmuş ve bunun sonucunda post modern savaşlarda önemli bir pozisyona yerleşmişlerdir.

Grubun son yıllarda sıcak çatışma bölgelerine yayılarak Rusya adına operasyonlar düzenlemesi ve buna bağlı olarak elde edilen kazanımlar Moskova’nın dış politikasında askeri müdahale araçları arasındaki konumunu gösterir niteliktedir. Wagner Grubu’nun özellikle Suriye ve Libya’daki operasyonlara bilfiil katılımı, Rusya’nın Libya başta olmak üzere pek çok bölgede politik karar alma mekanizmalarının aktörü olmasına katkı sağlamaktadır. Wagner örneğinden hareketle özel askeri şirket kullanımının Rusya için siyasi, hukuki ve ekonomik boyutlarda fayda sağlaması hem şirket, hem de devlet açısından fayda ve maliyet denklemi de dikkate alınarak düşünüldüğünde Rusya’nın günümüzde ve gelecekte yürüteceği  muhtemel askeri müdahalelerde yer almayı sürdürmesi kuvvetle muhtemeldir.

Ortadoğu’da Vekalet Savaşı fiilen başlatılmış olmaktadır. Bu aşamada istihbarat servislerinin örtülü operasyonları , özel askeri şirketler , paralı askerler ( lejyonerler ), yabancı savaşçılar sahada varlık göstermeye başlamıştır. Vekalet Savaşı Konsepti ; Soğuk Savaş dönemi ile birlikte Küresel Güçler ve Uluslararası Şirketler için çıkar çatışmasının söz konusu olduğu bölgelerde, legal veya illegal yapıların himaye ve doktrine edilerek kullanılmaya başlandığı yeni bir müdahale stratejisi olarak uygulanmaktadır.

Siz değerli okuyucularımın huzurunda Wagner ile ilgili değerli bilgilerini benimle paylaşan stratejist , araştırmacı yazar Eylem Okumuş hocama çok teşekkür ediyorum.

LÜTFEN BU LİNKİMİZİ TIKLAYARAK YOUTUBE KANALIMIZA ABONE OLMAYI UNUTMAYIN

siyasetcafe.com