Şanghay İşbirliği Örgütü zirvesi, 23-24 Haziran 2016 tarihlerinde Özbekistan'ın Taşkent şehrinde toplanıyor. Şanghay İşbirliği Örgütü'nü 1996 yılında Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, Kazakistan Cumhuriyeti, Kırgızistan Cumhuriyeti ve Tacikistan Cumhuriyeti kurdu. Örgüte 2001 yılında Özbekistan Cumhuriyeti'de katıldı.

Şanghay İşbirliği Örgütü'nün (ŞİÖ) ortaya çıkmasında, Çin Halk Cumhuriyeti'nin (ÇHC) girişimleri önemli rol oynamıştır. 26 Nisan 1996'da Şanghay'da toplanan beş ülkenin "Sınır Bölgelerinde Askeri Güvenin Derinleştirilmesi Anlaşması"nı imzalamasıyla Şanghay Beşlisi kurulmuştur. Bundan sonra Şanghay Beşlisi yıllık görüşmeleri sırasıyla 1998'de Almatı'da, 1999'da Bişkek'te, 2000'de ise Duşanbe'de yapmıştır. 2001 yılında ise görüşmeler ŞİÖ’nün kuruluşu ile sonuçlanmıştır.

ŞİÖ'de; ABD karşıtı ilk ciddi adım, 2005’te atılmıştır. ŞİÖ zirve toplantısında, ABD’ye Orta Asya’daki askeri varlığına son verme çağrısı yapılmıştır. Bunun üzerine, Özbekistan’daki ABD askerleri ülkeyi terk etmişlerdir.ŞİÖ, dünyanın doğusunda 1996 yılından günümüze temkinli bir şekilde giderek büyümekte ve güçlenmektedir. Batı'daki alternatif birliklere nazaran siyasi, ekonomik ve askeri anlamda gelişmeye daha müsaittir.

Türkiye 2012'de, Şangay İşbirliği Örgütüne (ŞİÖ) "Diyalog Ortağı" olarak katıldı. Katılım sonrası kararı değerlendiren Çin'deki akademisyenler ve Rus analistler bu kararın hem ŞİÖ hemde Türkiye açısından bir devrim niteliğinde olduğunu belirttiler. Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2013 yılında Rusya Devlet Başkanı Viladimir Putin’e TV kameralarının önünde açıkça “Bizi Şanghay İşbirliği Örgütü’ne alırsanız AB’den vazgeçebiliriz” mesajı yolladığı da bilinmektedir. Geçtiğimiz günlerde ŞİÖ Genel Sekreteri Raşid Alimov, Türkiye’nin ŞİÖ’de 2013’den beri partner ülke sıfatıyla bulunduğunu hatırlatmıştır. Ancak Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan yarın Taşkent'de başlayacak zirveye davet edilmemiştir.

ŞİÖ'ye 18 ülke, farklı statülerle üye bulunmaktadır. Böylelikle ŞİÖ, dünya nüfusunun yüzde 44’ünü kapsayan bir alanda etkin konumdadır. Örgütte altı tam üyenin yanı sıra; Afganistan, Belarusya, Hindistan, İran, Moğolistan ve Pakistan “gözlemci üye” statüsü ile; Azerbaycan, Ermenistan, Kamboçya, Nepal, Türkiye ve Sri Lanka “partner üye” statüsü ile bulunmaktadır.

Öte yandan, yarın Taşkent'de başlayacak zirvede; İran'ın tam üyeliğe alınması değerlendirilecektir. İran’ın ŞİÖ üyeliği hakkında açıklamalarda bulunan Rusya Devlet Başkanı Yardımcısı Yuri Uşakov, Tahran’ın ŞİÖ üyeliği yolunda Rusya’nın bir engel görmediğini söyledi. Uşakkov, “Tahran’ın ŞİÖ üyeliği başvurusu, üye ülke liderleri arasında yapılacak olan kapalı oturumda değerlendirilecek.” dedi.

Diğer taraftan ŞİÖ Genel Sekreteri Raşid Alimov, yarın Taşkent'de yapılacak zirveye, içerisinde Türkiye’nin de bulunduğu birliğin diğer diyalog partneri ülkelerin davet edilmediğini de açıkladı. Bu arada Çin Dışişleri Bakan Yardımcısı Lu Hueylay, “Çin’in Türkiye’nin İŞÖ ile işbirliğine önem verdiğini ve daha da güçlenmesini desteklediğini” bildirdi.

Ünver Sel

Kırım Tatar Kültür Dernekleri Federasyonu

Genel Başkanı