Türkçülüğün öncüleri solcuydu / Prof. Dr. Anıl Çeçen

Prof. Dr. Anıl Çeçen yazısında, Avrupa kıtası yeni bir devrim dalgası başlayacağını bu nedenle, Doğu'nun, uygarlık çemberi dışında kalmış olan Türk kesimleri bir karşı harekete geçerek, Avrasya kıtasına yayılmış olan Türklerin birlikteliği ile yeni bir siyasal dönemin önünü  açma fırsatının doğduğunu belirtti. Anıl Çeçen, "Türkiye en eski Türk devleti olarak bağımsız Türk devletleri ile Rusya, Çin ve Hindistan’da baskı altında yaşayan tüm Türk asıllı topluluklar için harekete geçecektir. Böylesine bir dönüşüm için Türkçülük akımının eski halkçı ve sol siyaset özlü içeriğinin yeniden devreye sokulması zorunlu görünmektedir." diye yazdı.

Yazısında Avrupa ve Rus devrimlerini irdeleyen Çeçen, Rus Çarlığının Osmanlının Batı'nın Balkanizasyon politikasıyla parçalanmasını dikkate alarak kendisini koruduğunu ve Rusya topraklarında Türk devleti kurmaya çalışan Türkçü hareketleri kovduğunu, kovulan Türkçü önderlerin Anadolu'da bir Türk devleti kurduğunu belirten Çeçen, "Böylesine bir süreç içinde Türkçülük akımı Rusya’dan Anadolu yarımadasına gelirken, Türkoloji bilimi de bir orta Avrupa ülkesi olan Macaristan’dan ülkemize taşınmıştır." dedi.

Çeçen'in yazısından bazı bölümler şöyle:

Göçler yolu ile Orta Asya’dan Orta Doğu’ya gelen Türkler merkezi coğrafya alanlarında yeni bir yaşam düzeni kurmaya çalışırlarken, kuzey bölgesinden esen rüzgarlar ile bu hareketlilik Türkiye’ye de Türkçülük akımını getirmiştir. Böylece Anadolu bölgesi zamanla Türk vatanı olarak Türkiye’leşmiştir.

(...)

Avrupa kıtası üzerinden bütün dünya ülkelerine sıçrayan alt kimlikçilik ve de ulusalcılık arayışları, yirminci yüzyılın başlarında herkesin kendi başının çaresine bakması gibi yeni bir durumu dünya halklarının önüne çıkarmıştır.

Rus devleti yanı başında Balkanizasyon oluşumu ile dağılan Osmanlı imparatorluğundan ders alarak, kendisini sarsmaya başlayan terörist milliyetçilik akımlarına karşı devlet destekli halkçılık akımlarını öne çıkararak, Balkan’lar da gelen Balkanizasyon rüzgârlarının önünü kesmeye çaba göstermiştir.

(...) Avrupa gibi gelişmiş bir kıtadan esen rüzgârlar, bu bölgedeki siyasal ve sosyal birikimi kıtanın doğusunu taşımış ve Avusturya –Macaristan imparatorluğunun dağılması üzerine ulusalcı rüzgarlar, Rusya ile birlikte Osmanlı devletinin ülkesini de tehdit etmeye başlamıştır. Her iki ülkede var olan aydın potansiyeli bu tür gelişmelere karşı okumuş kitleleri harekete geçirmiş ve bu doğrultuda Rusya Hıristiyan dinine sahip olduğu için, Avrupa’daki gelişmelerden daha fazla etkilenerek, gelecek için yeni çözümler ve yollar arama mücadelesinde, Rusya’nın Osmanlı devletinden daha ileri düzeyde sahip olduğu entelektüel birikimin tam bu aşamada devreye girmesi için elverişli bir ortam yaratmıştır.

Böylesine bir yönelişte Rus aydınlarının tırmanan ulusçuluk arayışları etkili olmuş ve Rusya Türklerinin öncü aydın kadroları da tarihten gelen birikimlerini kullanarak, Rusya topraklarının bölüşülmesi sonrasında bir Türk devletini 3 K adı ile anılan merkezi bölgenin tam ortalarında kurabilmenin çabası içine girebilmişlerdir.

Rus topraklarının tam ortalarında yer alan, Kazan, Kırım ve Kafkasya üçgenin de bir Türk devletini bölgedeki Türk nüfusunun fazlalığına dayanarak kurabilmenin arayışı içine giren Rusya Türkleri, tıpkı Rus aydınları gibi yaşadıkları bölgede kendi ulus devletlerini kurmak üzere yola çıkmışlardır.

Böylece Çar imparatorluğundan özünde sol bir anlayış olan sosyalizm üzerinden yeni bir ideolojik imparatorluğa geçilmiştir. (...) Yıllarca Rus kimliğinin baskıcı ortamında yaşamaya mahkûm edilmiş olan Türk toplulukları sahip oldukları bilinçlenme düzeyi ile Rusya topraklarında bir Türk devleti kurabilmenin yollarını ararlarken, Avrupa üzerinden gelen sosyalist rüzgârların etkisiyle gelmekte olan ideolojik bir imparatorluğun çatısı altında, Türk kimlikli bir sosyalist devletleşme oluşumunu da ciddi bir alternatif olarak görmeye başlamışlardır.

(...)Rusya’da alt kimlikçi kadrolaşma Bolşevik örgütlenmesinin getirdiği sosyalist sistem aracılığı ile önlenirken, Rus devrimi öncesinde dört adet Türkçülük Kongresi düzenleyen Rusya Türkçülük akımının yönetici kadrosu, Rus polisi aracılığı ile sınır dışı edilerek Rusya’daki Türkçülüğün ülkeyi bölmesine izin verilmiyordu. İdeolojik imparatorluk oluşturulurken ülkenin Kuzey, Güney ve doğu bölgelerinde farklı alt kimliklere dayanan ulus devletler kurulmasına ise kesinlikle izin verilmiyordu.

(...) Rusya Türkleri, batıdan gelen siyasal rüzgarlar doğrultusunda Türkçülük ile birlikte Sovyetçiliğe de yöneliyorlar ve tam bu aşamada Türklerin ayrı devlet kurması fikrinin yanı sıra sosyalizmi de kabul etmiş görünerek, Sovyetler Birliği çatısı altında kurulmakta olan bölgesel federasyon çatısı altında yeni bir Türk devleti kimliği ile federe devlet olarak yer alabilmenin arayışları içine giriyorlardı. Böylece Türkcülük akımı Bolşeviklerin dayattığı Sovyetler Birliğinde yer alıyordu.

Rus aydınları ile birlikte Rusya’daki Türk aydınları da bu gibi akımların etkisi altında kalarak sol düşünceli aydınlara dönüşüyorlardı.  

Tarihin bu aşamasında Rusya’daki Türkler hem Türkçülük hem de sosyalizm akımları ile aynı zaman dilimi içinde tanışarak hareket ediyorlardı . (...) Rusya Müslümanları böylesine büyük bir dönüşüm süreci yaşanırken yenilikçi hareketler aracılığı ile Rusya Türkleri’ne dönüşüyor ve bu dönüşümde Tatarlar önü çekiyorlardı.

Kazan’da yaşayan Tatar kökenli bir ailenin girişimleriyle Rusya’daki bütün Türk boyları bir araya getiriliyor ve Tatar toplumunun erken aydınlanan yapısı ile de Türkçülük akımı çatısı altında Rusya’daki Türk ve Müslüman topluluklar bir araya geliyordu.

Türkçülük akımının öncüsü hem Rusya’daki hem de Türkiye’deki Türkçülük akımlarının kanaat önderi olarak Yusuf Akçura’nın, önce Rusya’da bir Türk devleti daha sonra da Osmanlı devletinin merkezi toprakları üzerinde yepyeni bir Türk devleti oluşturulması doğrultusunda yürüttüğü çalışmalar, Rusya’nın merkezi toprakları olan Kazan, Kırım ve Kafkasya’da mümkün olamayınca alternatif Türk devleti Osmanlı devletinin merkezi toprakları olan Anadolu ve Rumeli bölgelerinde kurulmuştur.

Kazanlı Akçura ailesi, Yusuf Akçura’nın öncülüğünde Türkçülük akımını Rusya’da başlatıyorlar ve daha sonra da Türkçülerin bu ülkeden kovulması üzerine hem İsviçre hem de Azarbaycan üzerinden bu akımı Misakı Milli sınırları içinde kurulmakta olan Türkiye Cumhuriyeti’ne taşıyarak devletleştiriyorlardı.

 (...)

Rusya’da Türkçülük akımının doğuşu ve gelişim süreci içinde Tatarlar öncülük yaparlarken, o döneme kadar örgütlü bir bütünlüğe sahip olabilen Rusya Müslümanları topluluğu da harekete geçmiştir.

Türkçülük akımı ortaya çıkana kadar bu topluluk Rusya Müslümanları adı altında hareket ediyordu. Cedit hareketinin giderek örgütlenmesi üzerine Fransız devriminin getirdiği laiklik ilkesi benimsenmiş ve böylece Müslüman kimliği terk edilerek Türk kimliği kabul ediliyordu. Rusya Müslümanlarının çoğunluğunun yaşadıkları ülkelerde Türkçe dilini kullanmaları da Rusya Müslümanlarının Türkleşmesinde önde gelen bir rol oynamışlardır.

Tatar aydınlarının öncülüğünde başlatılan Türkçülük akımı, daha sonraki dönemde laik devlet politikaları ile pekişmiştir. Avrupa’da Hıristiyanlığın, Orta Doğu’da İslamın etkilerinin kırılabilmesi amacıyla başlatılan laik devlet politikaları, bölgede dengelerin yeniden kurulmasında etkin olmuş ve Osmanlı imparatorluğu parçalanırken, Rus imparatorluğu ideolojik yapılanma üzerinden birliğini korumuştur.

Çin ile ticaret yapan Tataristan’da oluşan Tatar burjuvazisi, Avrupa tipi burjuvalaşmayı kendi ülkelerine getirirken batı tipi bir milliyetçilik olarak Türkçülüğü geliştiriyorlar ve bu doğrultuda bir Türk devleti kurulması için çalışmalar yapıyorlardı.

Ne var ki bu tür çalışmalar yapılırken, sosyalist devrime yönelen Rus devleti, ülkeyi bölebilecek alt kimlikçi yapıların kadrolarını da ülkenin dışına çıkarıyordu.

Rusya’da Türk devleti kurmak üzere yola çıkmış olan Türkçüler ülkeden kovulunca Türkiye Cumhuriyeti’ne gelerek Türk Ocaklarını kuruyorlar ve ülke düzeyinde örgütleniyorlardı.

Türkçülüğün öncüleri aynı zamanda sosyalist oluşumların öne geçtiği Rusya’da sol düşünce ve görüşleri de öğreniyor ve bu doğrultuda batı merkezli kapitalist emperyalizme karşı antiemperyalist sol görüşlerle karşı çıkarak, gelecekte tam bağımsız bir düzen içinde var olacak bir Türk devletinin oluşumuna öncelik veriyorlardı.

Türk siyasetinde sağ kanatta yer alan milliyetçi ve muhafazakâr kesimler ile merkezler, Türkiye’deki Türkçü hareketi örgütlerken tutucu ve sağcı yaklaşımlar geliştiriyorlardı. Türkiye’deki bu sağcı tutum Rusya’da ortaya çıkmış olan sol içerikli Türkçülük hareketinin ilerici ve devrimci içeriğinin görülmesini engelliyordu. Anadolu’da kurulması planlanan ulus devletin bir Türk devleti olmasına eski Osmanlı ahalisi karar verince, Türkçülük akımı Rusya’dan Türkiye’ye taşınarak Kuvayı Milliye hareketi ile bütünleşiyordu.

Savaş dönemi sona erdikten sonra çağdaş bir demokrasi yolunda genç Türk devleti yürümeye devam ederken, devleti kuran parti tıpkı Rusya’daki halkçılık hareketlerinde olduğu gibi halkçılık ilkesine öncelik veriyordu. Aynı zamanda devleti kuran partinin adında halk kavramı kullanılırken Türk kavramı da devletin ait olduğu ulusal kimliği korumak üzere muhafaza ediliyordu.

Sol içerikli bir Türkçülük akımı Rusya’da ortaya çıkarken, Türkiye’de devletin ulusal kimliğinin belirlenmesinde esas alınıyordu. Böylesine bir süreç içerisinde Türkçülük ve halkçılık birlikteliğine Rusya’da olduğu gibi Türkiye’de de riayet ediliyordu.

Ne var ki, daha sonraki aşamada Türkçülüğün sağ muhafazakâr kesimlerin eline geçmesiyle birlikte, tutucu bir Türkçülük öne çıkıyor ve Türkçülüğün ilk ortaya çıktığı zaman var olan sol içerikli ve halkçılığa dayanan bir Türkçülük anlayışından uzaklaşılıyordu.

Bu çerçevede Türkiye’de de benzeri durumlar kritik aşamalarda gündeme gelmiştir. Sağcı ve tutucu aydınların ağır basmasıyla Türkçülük akımı da eski antiemperyalist sol çizgisini yitirerek, günümüzde kimlik kaybı aşamasına gelmiştir.

(...)

 Rusya kökenli Türkçülük akımının ilk ortaya çıktığı aşamadaki öncüleri olarak, Sultan Galiyev, İsmail Gaspıralı, Hüseyinzade Ali Bey, Yusuf Akçura, Ahmet Tursunov, Neriman Nerimanov, Ağaoğlu Ahmet, Turar Riskolov, Mirza Ahundzade önde gelen Türkçü liderler olmasına rağmen, bunlar aynı zamanda antiemperyalist çizgide bir sol anlayışa sahip çıkarak siyaset sahnesinde sol çizgide bir Türkçülüğü sürdürmeye çalışıyorlardı.

Rusya’daki Türkçülük akımı zaman içinde Türkiye’ye taşınınca Ziya Gökalp, Hüseyin Namık Orkun, Nihal Atsız, Zeki Velidi Togan, Sadri Maksudi Arsal, Akdes Nimet Fırat, Remzi Oğuz Arık, Reha Oğuz Türkkan, Osman Turan ve Orhan Şaik Gökyay gibi yazar, bilim adamı ve siyasetçiler öne çıkarak, Türkçülük hareketinin Türkiye toprakları üzerinde örgütlenmesinde etkin olmuşlardır.

Ne var ki Rusya’daki Türkçülerin sol içerikli yaklaşımlarına rağmen Türkiye’deki Türkçüler sağ kanatta ve tutucu bir çizgide hareket etmişlerdir. Rusya’dan gelen Türkçüler de sosyalist sisteme karşı çıkarak sağ kanat milliyetçiliğini tercih edince, siyasal dengeler bozulma aşamasına gelmiştir.

(...) Yusuf Akçura Rusya’da yaşadığı yıllarda Tatar asıllı Türkçülere Bolşeviklerle anlaşmalarını öğütlerken, Türkiye’ye geldiğinde sosyalistler yerine bizzat Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucu önderi Atatürk ile beraber çalışarak, yeni Türk devletini Türkçülük akımının içeriğine uygun bir biçimde örgütlemeye çaba göstermiştir.  (...)

Gerçek anlamıyla Türkçülük, dil, din ve millet, ortaklığına dayanan, laik, halkçı ve devrimci, ilerici bir ortak geçmişe sahip olan ve aynı zamanda sosyal devletçi politikalara önem veren bir siyaset anlayışıdır.

Türkçülük akımı, zamanında Türkiye Cumhuriyeti’ni kurduğu gibi Sovyetler Birliğinin dağılması sonrasında da yeni bağımsız Türk devletlerinin ortaya çıkmasında da önemli görevleri yerine getirmiştir.

Önümüzdeki dönemde Rusya, Çin ve Hint kaynaklı doğu emperyalizmlerinin baskısı altından kurtulmayı bekleyen Türk topluluklarının özgürlüğe yönelen yeni yaklaşımları çerçevesinde, Türkiye Cumhuriyeti, kendisini var eden Türkçülük akımının gereği olarak akraba topluluklara ve kardeş Türk devletlerine sahip çıkarak, onların geleceğin dünyasında diğer Türk kardeşleri gibi barış ve düzen içerisinde bir yaşama kavuşabilmeleri için her türlü özveriyi gösterecektir. .

Son dönemlerde başlayan Türk Keneşi yapılanması bu açıdan tüm Türk toplulukları için bir umut kaynağı olmuştur. Her yıl düzenli olarak yapılan toplantılar ile bağımsız Türk devletlerinin beklentileri ile Türk asıllı toplulukların gereksinmelerinin karşılanmasına çalışılmaktadır.

Türklük adına var olan bütün yapıların korunması, sağlanacak iş birliği ve dayanışma düzenleriyle yeni dünya düzeninde Türklük olgusunun daha da ön planlarda yer almasının sağlanması gerekmektedir.

Günümüzde Türkçülük akımı artık eskisi gibi sağ kanat tutucu görüşlere terk edilemez. Bu nedenle, Türkçülük akımının bugünün genç kuşaklarına yeniden anlatılması gerekmektedir. Bu akımın doğuşu sırasındaki sol içeriği, halkçılık özü ve sosyal devletçi yaklaşımları da yeniden ele alınarak incelenmelidir.

Bir ulus devlet olarak kurulmuş olan Türk devletinin temelinde var olan milli temelin içeriğinin, Türkçülük akımı olduğu hiçbir zaman unutulmadan değerlendirilmelidir. Milli devletlerin kuruluşunda milli demokratik devrimin gerçekleştiği var sayılmaktadır. Ne var ki, millet olma süreci tamamlanmadan kurulmuş olan ulus devletlerde milli temel tam olarak oturtulamadığı için, Türkiye gibi ulus devletlerde yeni bir milli demokratik devrim yapılarak bu devrimin sonrasına geçilmesi tartışılmaktadır.

Tam anlamıyla demokratik bir düzen kurulamayan ülkelerde yeni bir milli demokratik devrim yapılarak, egemenliğinin merkezi olduğu bir yapılanmada devletin tam anlamıyla Türklerin yönetiminde olması gerektiği dile getirilmektedir.

Avrupa ve Amerika gibi batının önde gelen uygar güçleri beraberlerinde emperyalizm getirerek tüm dünyayı tehdit etmeye çalışırlarken, tüm mazlum uluslar adına Türk devletleri Türkçülük akımı çerçevesinde bir araya gelerek ortak bir karşı çıkış ve direniş hareketi örgütlemekle sorumludurlar.

Avrupa kıtası yeni bir devrim saldırısı ile bütün dünyayı uyarırken, doğunun uygarlık çemberi dışında kalmış olan Türk kesimleri bir karşı harekete geçerek, Avrasya kıtasına yayılmış olan Türklerin birlikteliği ile yeni bir siyasal dönemin önünü açacaklardır. Türkiye en eski Türk devleti olarak bağımsız Türk devletleri ile Rusya, Çin ve Hindistan’da baskı altında yaşayan tüm Türk asıllı topluluklar için harekete geçecektir. Böylesine bir dönüşüm için Türkçülük akımının eski halkçı ve sol siyaset özlü içeriğinin yeniden devreye sokulması zorunlu görünmektedir.

Prof. Dr. Anıl Çeçen
(prof-dr-anil-cecen.blogspot.com)

Siyasetcafe.com