Ali Hikmet İnce yazdı: Bandırma Vapuru’nu Jilet Yapmıştık

Cumhuriyet’in en önemli sembollerinden, adı şiirlere, destanlara, hikâyelere, romanlara, tablolara, yazılı tarihin önemli sayfalarına konu edilen Bandırma Vapuru’nu ıskartaya çıkarıp, jilet yapımı için söktürerek hurdacıya gönderdik.

Devletimizin kurucusu, ilk Cumhurbaşkanımız Mustafa Kemal Atatürk’ün çok önemli bir hatırasını yok ettiğimizi hiç düşünmedik.

Sadece Bandırma Vapuru’nu değil, tarihe adını yazdıran, Türk’ün kaderini değiştiren Büyük Komutanı güvenle Samsun’a ulaştıran yetenekli Kaptan İsmail Hakkı Durusu’yu da unuttuk. Hatırasını gelecek nesillere aktaracak mütevazı anıtı bile akıl edemedik.

Kaptan Durusu ile Mustafa Kemal Paşa, - Harbiye Nezareti’ndeydi. 9. Ordu Müfettişliği’ne getirilmişti! - 15 Mayıs 1919’da tanıştı. Durusu, 1 Mayıs’ta Bandırma Vapuru’nun kaptanlığına atanmıştı. 2. görüşmeleri, Paşa’nın Şişli’deki evinde yapıldı. Verdiği bilgiler, direktifleri doğrultusunda geminin rotası oluşturuldu.

- Bandırma’nın Kaptanı’nı Atatürk Seçti… -

Mustafa Kemal Paşa, donanmanın kaptanları hakkında araştırma yaptırmıştı. İsmail Hakkı Bey üzerinde karar kılmıştı.

Kaptan Durusu, Karadeniz sahillerini avucunun içi gibi bilirdi. İngiliz devriyelerine yakalanmamak, azgın dalgalara kurban gitmemek için sahile yakın/paralel yol alması deneyiminin göstergesiydi. Bandırma Vapuru’nda 2 pusula bulunurdu.

Kaptan İsmail Hakkı Durusu Bey, 1871’de, Kayseri’nin Talas ilçesine bağlı Zincidere bucağında - günümüzde mahalle! - dünyaya geldi. Posluoğlu Ailesi’ne mensuptu. Babası Hacı Ahmet İbrahim Bey, annesi Hatice Hanım idi. Zincidere’nin İslâm Mahallesi 23 numaralı hane nüfusuna kayıtlıydı. İlk ve orta eğitimini Zincidere Şehir Yatılı Mektebi'nde yaptı. İstanbul Heybeliada Ticarî Kaptan Mektebi’ne yatılı öğrenci statüsüyle kayıt edildi. Mezuniyetinin ardından değişik tonajlı deniz araçlarında çalıştı.

Son derece sakin, alçak gönüllü ve ağzı sıkıydı. Mesleğinde başarılıydı. Yaptıklarını anlatmazdı. Övünmekten hoşlanmazdı. Vatanseverdi, sıkı ‘Kuvvayi Milliyeci’ idi. Çevresindeki lakabı: ‘Efendi Kaptan’dı!

Fatma Hanım ile hayatını birleştirdi. Biricik kızı Safiye Hanım dünyaya geldi. Safiye Hanım da, asker kökenli Fehmi Ulugöl ile evlenecek ve 3 evlat sahibi olacaktı.

- İsmail Hakkı Bey Kimseden Yardım İstemedi… -

Kaptan İsmail Bey, 1922’de, 52 yaşında emekli oldu. Kasımpaşa’da bahçeli müstakil evine çekildi. Sessiz, sakin hayat sürdü. Ağaçları ve çiçekleriyle meşguldü. Gazetecilerin röportaj isteklerini geri çevirdi. Hatıralarını yazıp yayınlamayı reddetti. Hayatı boyunca 2 mülakat verdi, kısa bilgiler sundu.

1940’da vefat etti. Feriköy Mezarlığı’nda toprağa verildi.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında, İstanbul’a gelen Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Bandırma Vapuru’nun Kaptanı İsmail Hakkı Durusu ve 19 mürettebatıyla bir toplantı düzenletti. Her birinin hal ve hatırını sordu. Kendilerine teşekkür etti. Özellikle Durusu’dan emekliliğinin nasıl geçtiği, maddi sıkıntı çekip çekmediğini öğrenmeye çalıştı. ‘Kaptan mütevazı yaşamından memnundu, hiçbir sorunu yoktu!’

İsmail Hakkı Bey, son derece gururluydu, ‘mütekait maaşı’ ile geçinirdi. Kimseden yardım istemez, problemlerini kendi çözerdi.  

İsmail Hakkı Durusu, pek çok isimsiz kahramanla aynı kaderi paylaştı. Adı adeta unutuldu. Yıllar sonra hatırlanabildi. 1999’da, Türkiye Denizcilik İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Kaptan Durusu’nun hatırasını şehir hatlarında çalışan bir vapurda yaşatma kararı aldı. ‘Karşıyaka’nın adı ‘İsmail Hakkı Durusu’ olarak değiştirildi.

- Bandırma Vapuru Sökülüp Hurdacılara Satıldı… -

Kayseri’de ve İstanbul’da ikamet eden akrabaları, Kaptan Durusu’ya ilgisiz kalınmasından şikâyetçiydi. Aile fertleri, Samsun’da, 2019’da yapılan ‘100. Yıl Kutlamaları’na davet edilmemelerinden ötürü de üzüntülüydü.

Cumhuriyet’in önemli kilometre taşlarından Bandırma Vapuru’nun akıbeti de yürek paralayıcıydı. Tarihi vapur, 1924’de, hizmet dışı bırakıldı. Haliç’e çekildi, söküldü. Rivayete göre hurdacı, elde edilen hammaddeyi jilet yapımında kullanılmak üzere sattı.

Bandırma Vapuru, kenara çekildiğinde 46 yıllıktı. 1878’de, İskoçya’nın Glasgow şehrinde denize indirilmişti. Yük ve yolcu gemisi şeklinde tasarlanmıştı. 5 yaşındayken, 1883’de Yunanistan’a satıldı. 14’dünde, ciddi kaza geçirdi. Onarıldı, yeniden sefere çıktı. Daha sonra Osmanlı vatandaşı bir armatöre satıldı. 1910’da da Osmanlı Denizcilik İşletmesi - Osmanlı Seyrüsefain İdaresi! - ’nin filosuna katıldı. ‘Panderma’ adı ‘Bandırma’ya çevrildi.

‘Bandırma’ yazılı pirinç tabelası anı olarak saklanacaktı. Tarihi levhanın Ankara’ya gönderildiği bilgisi verildiyse de, nerede korunduğu öğrenilemedi/açıklanmadı.

Tarih yazan gemiden geriye soluk birkaç fotoğraf kaldı.

Ali Hikmet İnce
Siyasetcafe.com