Halkların ekseriyeti zaman zaman bir yerden başka bir yere göçmek zorunda kalır. Mekansal değişim onların geçim kaynaklarını, kültürünü, dinini ve devlet geleneklerini de etkiler. Bazı toplumlar değerlerini unutarak veya terk ederek bulundukları bölgenin değerlerini alabiliyor. Ancak kültür taşıyıcısı olan uluslar var ve gittikleri toprağın gelişimi etkilerler. Bunlardan birisi de Türker’dir. Bu makale size Türk halklarının ve doğu Slavlarının yaşamlarını ve büyümedeki rollerini anlatacak.
Coğrafi ve tarihsel anlamda, yüzyıllardır Türklerle temas halinde olan Ruslar, devlet, askeri yapı ve kültür açısından onlardan yararlandılar. Bu nedenle, bu tutumlar dünya tarihçilerinin dikkatinden kaçmamıştır, üzerinde çalıştıklarında sürekli yenilikler yaparlar. Bugünün güçlü Rusya'sı ve dağılmış Slav ulusundan uzun tarihsel yolculuğu her zaman araştırma konusu olmuştur. Slavlar hakkında ilk bilgi, altıncı yüzyılda yaşayan Bizans Pseudo Casarios kitabında yer almaktadır. Ancak, Slav isminin anlamını ve kökenini hakkında bilgi verilmemektedir. Yazara göre, kuzeydoğu buzuluna IV-V yüzyıllarda Alman kabileleri ile birlikte gelen Slavların bazıları Bizans'a yerleşti, diğeri günümüz Rusya'sında doğu Bizans'ta kaldı. Birincisi, Avar'ın Bulgarlarının ve ardından Volga'nın Volgalarının bir parçası olan Slavlar, daha sonra Khaganate, Büyük Bulgar ve Altın Orda'da yaşayan, kendi kendini geliştiren bir ulus olarak tarih sahnesine girdi.
Rus tarihi araştırmacıları orada yaşayan halkların ve Ruslar hakkında çpk kapsamlı bir açıklama sunuyor. Antropolojik ve genetik çalışmalara ek olarak, bilim adamları Bizans-Roma kaynaklarıyla ilk Slav kabileleri, Rusya'nın güney Rusya'sında yaşayan en eski halkları, yani Kuzey Kafkasya, Karadeniz ve Kırım’da yaşayan halkların,İskit, Kimmer, Sak, Sarmat və Antlar olduğunu doğruladı. MN Karamzin ve S. Solovyov gibi tarihçiler de bu gerçekleri doğruladılar. E. b. Tarihsel olarak 8. yüzyıldan beri bilinen bu Türk kabileleri, Güney Kafkasya'ya, batı ve güneybatıya Azerbaycan'a göç etmiş, 7. yüzyılda devleti kurmuş ve Kuzey Kafkasya'da kalmıştır. Bu, 4. yüzyılda İskoç devletinin yaratılış tarihinde tartışılmaz bir gerçektir. Daha sonra araştırmacılar daha ileri gitti ve bu insanların eski Slavlarla kök bağlantı teorisi üzerinde çalıştılar. "Rusya'nın siyasi ve diplomatik tarihini" yazarken, G. Vernadski eski halkların ve Slavların köklerini burada belirlemeye çalıştı, ancak tam bir açıklama yapamadı. Ama tam tersine yazarlar da vardı. Örneğin, Çek Sloven L. Niederle, bu yerlerin en yaşlı sakinlerinin Slavlar olduğunu yazıyor. Modern zamanların tüm genetik, antropolojik ve somatik çalışmaları sonucunda, bu insanlar arasında bir ilişki olmadığı ortaya çıkmıştır. Rus ataları Slavların Hint-Avrupa kökenli olduğunu bir kez daha doğruladı. Aynı zamanda, Rus tarihçi MN Karamzin, güçlü bir Moskova prens şeklinde ilk devletin oluşumu, zamanla Slavların gelişimi hakkında kapsamlı bir şekilde yazdı. Moskova'nın ihtişamını Altın Boynuzlara borçlu olduğunu söylüyor. Yazar ayrıca Prens Ivan Kalita'nın Horde khan'ı ziyareti, hükümetin işleriyle yakından tanışması, Slav isyanına olan güveni, güveni ve Moskova'nın korunması ve geliştirilmesi hakkında konuşuyor. Ivan Kalita'ya göre Horde kiliselere bile dokunmadı. Bu da gerektiğinde dini merkezlerin Ivan Kalita'yı desteklemesine yol açtı. Moskova da bir dini merkez haline geldi.
1934 yılında, Sovyet Rusya Rus tarihini yeniden yorumlamaya başladı ve Slav kabilelerinin ilk önce Rus topraklarına yerleşerek çarpıklıklar yaşadığı kaydedildi. İmha döneminde yazılan tüm kitaplar kaldırıldı. Yukarıda belirtilen Türk kabileleri, Rusya topraklarında olduğu gibi Avar, Hazar, Bulgar, Peçenek ve Kuman ülkeleri de Rus tarih yazımından hariç tutuldu. Rus devletinin oluşumunda devlet, kültürel ve askeri izlerini bırakan Moğol-Tatarlar, barbar kabileler olarak tanıtıldı. Moğollar, onları düşünmeyen künt yaratıklar olarak sunuldu (daha sonra hakaret olarak kullanılan "Moğol" teriminin ortaya çıkmasına neden oldu). Bununla birlikte, Avrupalı tarihçiler Sovyet bilimini coğrafya ile ilişkilendirmediler, ancak Ruslara bitişik Türklerle olan ilişkilerine coğrafi olarak dikkat ettiler ve teorik veya laboratuvar çalışmalarına devam ettiler.
*
Türklerle ve Rusların ilk karşılaşması
Türkler ve Ruslar arasındaki ilk karşılaşma MS dördüncü ve altıncı yüzyıl halklarının büyük göçü sırasında gerçekleşti. Bizans'a ek olarak, ilk defa Arapça kaynaklarda Rus ataları olan doğu Slavlarının adı bu göçle ilgilidir. Doğu Slavları, bataklıklarda, kimseyi umursamayan dağınık kabilelerle yaşıyordu. Balık tutuyor, geyik avlıyor, farklı bitkiler yetiştiriyorlardı. 552 yılında Göktürk Devletinin kurulmasından sonra, onlarla çatışan avarların bir kısmı devlet oluşturdukları Pannonia, (Macaristan'a ) kadargeldi. Slavlar bu devletin bir parçasıydı ve ilk defa ordularında ve kamusal yaşamlarında uygarlaştılar. Böylece Slavlar tarih sahnesindeki Türklerle birlikte hareket etmeye başladılar. Daha sonra bölgede Hazar Hanlığı kuruldu. Hazar devleti dinlere ve halklara karşı daha hoşgörülüdür ve gelişimlerini engellememiştir. Hazar Devleti'nin zayıflaması sırasında Slavlar zaten birleşmişti ve feodalizmin kurallarına tamamen bağlı bir ulus haline gelmişlerdi. Böylece, 882 yılında Kiev'in ilk halini yarattılar. Ticaret yollarını kontrol eden Slavlar bile komşu ülkelere ve limanlara korsan yürüyüşlerine başladı. Azerbaycan tarihinden, Slavların Volga-Hazar'dan Hazar Denizi'ne, Hazar Bölgesi'ne ve Azerbaycan'a doğru ilerlediklerini biliyoruz. Bazen vergilendirildiler, bazen de harap edildiler ve soyuldular. O zamandan beri Türklerin Rusya'da zayıfladığını görebiliyoruz. Bölgeyi ,her tarafı çeviren Rus prensleri yönetmeye başladı.
On birinci yüzyılın ortalarında Kıpçak bozkırları ve Ros Nehri kıyıları, Bizanslıların "Koman" ve Rusların "polovts" olarak adlandırdığı büyük göçebe Türk kabileleri tarafından ele geçirildi. Fakat o zaman Oğuzlar ve Çeçenler Kiev'in eteklerinde işe alınan ordunun güvenliğini koruyorlardı. Eskiden kullandıkları şapkalar yüzünden onlara "kartopu" deniyordu. Kiev hükümeti Dnepr Nehri boyunca hizmet karşılığında toprak sağladı. Lev Gumilyov'a göre, 1061 ve 1210 arasında 50 büyük kum akımı meydana geldi. Böylece, 13. yüzyılda, Kiev'de, komşu kabilelerin dolaylı ekonomik çöküşleri ve saldırıları da meydana geldi ve bağımsız prenslerin bölünmeleri hızlandı.
*
Rusların Türklerle üçüncü karşılaşması, 1235'te Moğol devletinin komutanı Batu tarafından Rus topraklarının işgali sırasında gerçekleşti. Cengiz ulunsa dahil birliklerin komutanları Moğol olsa da, askeri birlikler mavi yakalı, Uygur, Hun, Kazak ve diğerlerinden oluşuyordu.
Çingiz Han günlerinde Kafkasya, Azerbaycan ve diğer topraklara keşif yapmasını emretti. Ölümünden sonra Batu yürüyüşleri gerçekleşti. Önce Bulgar topraklarını ele geçirdi, daha sonra Volga Nehri'ni geçerek Rus prenslerine yürüdü. Ryazan, Chernivtsi ve diğer şehirleri işgal eden Batu, 1240'ta Kiev'i ve 1241'de Macaristan'ı işgal ederek yürüyüşü sona erdirdi. Yürüyüşün sonlanmasının nedeni Cengiz Han'ın yerine geçen Ugedey'in ölümüdür. Kardeşi Beyaz Orda'yı kurduğunda, Batu birliklerini Tuna'nın sağ kıyısına götürdü ve tuğlaları ve harcı tabi tutan Mavi Orda devletini kurdu. Böylece Rus topraklarının işgali sona erdi ve 1242'den itibaren devlet, 250 yıl boyunca Rusya ve Kuzey Kafkasya'da Altın Orda adı altında hüküm sürdü.
“Orda” kelimesi birçok kaynaktan orduya atıfta bulunmasına rağmen, Çin kaynakları Orda'nin Hakan’ın bulunduğu çadırı ifade eder. Devletin merkezi, Volga Nehri kıyısında bulunan Saray-Batu, daha sonra Burka Hanı adına onuruna Saray-Barka idi.
Batu yönetimi sırasında, Rus kiliseleri ve rahipleri saygıyla muamele gördü, prensler öldürülmedi, aksine, ülkenin merkez şehri olan Karakorum'dan da izin aldı, aynı zamanda yerel tüfek olarak da adlandırıldı. 1257'de Rusya'da Orda eyaletinin sayımı başladı. Aynı zamanda Azerbaycan'da yeni kurulan Moğol ulusunun bir parçası olan Hulakoular devleti, Orta Asya ve Çin'de de uygulandı. Ancak, Rusya'daki bu yerlerin aksine, vergi kişi başına değil ev sayısı için belirlenir.
Altın Orda Devleti 14. yüzyılın sonlarında zayıfladı ve Rus prensleri bu zayıflığı kullanarak güçleniyordu. Bu dönemde Orta Asya ve Azerbaycan'a sahip olan Emir Teymur, Khan Tohtamis Khan'ı destekledi ve güçlendirdi. Ancak, durdurulmuş olan Teymura, birliklerine ihanet etti ve saldırdı. Bu çatışmalar ve Teymur'un zaferi daha sonra çocukları arasında tartışmalara ve savaşlara yol açtı. Her iki ülkede de bir dizi iç çatışma yaşandı. Altın Orda dağılmaya başladı ve Rus prensleri, özellikle Moskova Prensi vergi ödemeyi reddetti ve ademi merkeziyet peşinde koştu. 1480'de, Ugra Nehri kıyısındaki taraflar arasındaki savaşta Orda Devleti Moskova prensi tarafından yenildi. Böylece her iki ülkenin kaderi çözüldü. Tarihte yeni ve güçlü bir devlet kuruldu. Moskova Prensi ve daha sonra Rus devleti olacaktı. Ruslar bu savaşı Rus tarihi için önemli bir olay olarak görüyorlar ve 1980'de Uqra Nehri üzerindeki zaferin 500. yıldönümü onuruna zafer anıtı kuruldu ...
Çöken Altın Orda devletinden ayrılan Hanlar hızla Rusya'da yeni hanlıklar yarattı. Birincisi Kırım Hanlığı'ydı. Sonra Kazan, Astrakhan, Sibirya hanlıkları ve Nogay Orda’sı geldi.
Altın Orda devletinin çöküşü 1504'te sona erdi ...
Yeni kurulan Rus devleti yönetimde Altın Orda'yı takip etmeye başladı. Genel olarak, araştırmacılar defalarca Rusların ideolojik olmasa da kültür, yaşam ve ordu inşası açısından eksiksiz Moğol-Tatar takipçileri olduklarını iddia ettiler.
Altın Orda'dan Ruslara birçok değer geçti. Rus prensleri Moğollar gibi şapka takmayacaktı. Ruslar ilk kez Ivan Kalita'ya Horde khan Özbek tarafından bir "Monomax" verileceğini yazıyorlar. O zamandan beri, Rus çarları başlığını sürekli olarak kullandılar. Peter bile kafasında şapka ile resim çektirmişti.
Daha sonra inkar etmeye çalışsalar da, müzelerde bırakılan şapkalar üzerindeki üzerindeki işaretlerin, kullanılan ipliklerin ve diğer öğelerin Altın Orda kültürüne ait olduğu açıktır.
Başka bir örnek, Rus devletinin mevcut devlet ambleminde kullanılan iki kartalın görüntüsüdür. Görüntü 1497'de yayınlanan Altın Orda parasında kullanıldı. Bir kartal başlı kartal doğuya, Chingizkhan'ın merkezine bakar ve gelip iktidarı alırlar. Diğeri ise Bizans ve diğer tehlikeli komşuları kontrol eden batıya bakan güç başkanı. Ruslar da orduda kullandıkları bilgileri Türklerden aldılar. Hızlı binicilik, At üstünde ok atmak, onuluk, binlik ve hatta on binlik askeri tümenlerin kurulması da Altın Orda devletinden alındı.
İlk zamanlarda tarımla uğraşan Slavlar, Moğol-Tatar devleti sırasında buğday ve bir dizi kültür bitkisinin yetiştirilmesini inceledi ve uyguladı. Rusların ticaretteki gelişimi de Türk’ler katkı sağlamıştır. Tüccarlar ticaret yaparken , Ruslar onlarla birlikte rehber olarak bulundular. Bazen bavullarını limanda taşıyorlardı. Bu şekilde ticareti öğrendiler. Zaman zaman, Rusya'nın sokaklarında ve pazarlarında Arapça anlamına gelen "yamşik" kelimesi de Moğollardan türetilmektedir. Böylece Moğol ulusunda iletişim merkezleri ve postaneler vardı. Hızlı elçiler mektuplar ve hediyeler gönderecek ve Yam'da bekleyen başka bir kurye onu karşı tarafa geçirecekti. Daha sonra Rus karavanları böyle yerler inşa etti. Bu sistemi geliştirdiler.
“Muhafız” (muhafız) kelimesi, Orda Eyaletinde görev olarak kullanılan “Karaul” (garavul) kelimesinden türetilmiştir. Kuşatma sırasında saraya gelen büyükelçilerin sarayın önünde diz çöküp meseleyi değerli hediyelerle sunması Altın Orda'nın adetiydi.
Böylece, Slavlar sayısız Türk akınları sonucunda büyük kayıplar verdiler, ancak saraydan orduya, ekonomiden zanaata kadar her alanda Türk değerlerinden faydalandılar. Güçlü bir prens yaratan Ruslar, Altın Orda devletinin hanlarını vergilendirmeden önce görevden aldı ve sonra onları tamamen tabi kıldı. Güçlü bir Rus çarının tam olarak bu yönetişim sisteminin temeli oluşturuldu. Güney Kafkasya, Osmanlı devleti, Kazak ve Orta Asya halkı için bir tehlike kaynağı oldu.
Şehla Cabbarlı
siyasetcafe.com