Sahta ermeni soykırımına karşı Turkiye ve Azerbaycan birge hereket etmelidir...
Ermeniler 2015-ci yılda sözde ermeni soykırımı”nın 100 yilligına hazırlanıyorlar. AmacKarabag danışıklarının Ermenistanın hayrına hell olunmasına nail olmak, Naxçıvan ve Kars-İqdır bölgesinin Ermenistana birleştirilmesinin uluslararası fikirde alt yapısını hazırlamak ve bu erazilerin gelecekte işgal edilmesi için ikinci cebheni açmaktır. Böyle bir zamanda ermenilerin bu siyasetine karşı alternativ siyaset belirlemek amacıyla Ermenistandan etnik temizlenmeye maruz kalmış türklerin Ermenistana kayıdış herekatını hızlandırmakiçin Qerbi Azerbaycan sorununu gündeme getirmek gerekir.
Rusiya ve ermenilerin Qerbi Azerbaycanda (İrevan mahalı) türklere karşı XVIII asrdan başlayarak apardıkları etnik temizleme ve soykırım politikası 1988-ci ilde tamamlandı. Qerbi Azerbaycan yerli türklerden temizlendi ve Qerbi Azerbaycanda monoetnik(tek uluslu)erməni devleti kuruldu. Azerbaycan-Ermənistan savaşında Azerbaycanın yenilgisi ve 20 faiz topraklarının işgalı Qerbi Azerbaycan sorunu ile ilgilenmeyi arha plana saldı. 1988-ci ilden şimdiye kadar keçen devr erzinde Qerbi Azerbaycanla baglı hökümetin, mühalifetin, toplumun, medianın hiç bir programı, siyaseti formalaşmamıştır, hetta Azerbaycanda dahili siyasi hakimiyyet ugrunda mübarizelerde ve hakimiyyet dahili gruplararası rekabetlerde, aynı zamanda mühalifetin belirlenmesinde Qerbi Azərbaycanlılık faktorünün etkileyici rölü ve bu rölün zararsızlaştırılması yönümündeki alternativ failiyyetler Qerbi Azerbaycan problemininsosial-siyasi gündeme taşınmasına, problemə milli maraklar karşılıgında konseptual yanaşılmasına mane olmuştur.
Bilerekten hangısa gücler Qerbi Azerbaycanlılara karşı -“gelmelerle”, “yerlilerin” dahili mübarizesini körüklemiştir. Ve bütün bunlara baglı olarak Qerbi Azerbaycan probleminden, onun helli mehanizmlerinin aktarılmasından, problemin ictimai konuya dönüşülmesinden “qaçınılmıştır”. Belli gücler tarafından hetta Qerbi Azerbaycanlıların kurmuş oldukları orqanizisyonların dagıdılmasına, onların Qerbi Azerbaycana kayıdış herekatlarını bogmaga, feallarını hebs etmeye, seslerini bastırmaga çalışılmıştır. Şu bir hakikatdırki, Qerbi Azerbaycandan 1988-ci yılda Ermenistanın apardıgı sonuncu etnik temizleme ve soykırımdan sonra Azerbaycana sıgınmış ahalinin 80 faizi dünyasını değişmiştir. Bu seksen faiz ahali Ermənistan vatandaşları idi, Ermenistan pasportu daşıyordu ve yalnız bu pasportlar Qerbi Azerbaycana yeniden döne bilmek için hukuki senetkiymetindeidi.
Yalnız bu senetle Ermenistanın Qerbi Azerbaycan oldugu isbat edile bilerdi, yalnız bu senetle Ermenistana arazi iddiyası ireli sürülmesi mümkündü.Yalnız bu senetleErmenistan uluslarası mahkemelere verilerek Karabag konuşmalarında tepki gösterile bilerdi..ve s. Sanki hangısa gizli eller, gizli gücler bekliyor ki, kaçkın Qerbi Azerbaycanlılar tez kırılıb kurtarsın ki, bir daha Ermenistana dönmek söhbeti olmasın, ebedi olarak bu mevzu kapansın. Hele hökümetin maksadli şekilde Ermenistan pasportunu ahalidən yıgıb onları Azerbaycan vatandaşı etmek kibi naşı siyasetinden hiç konuşmuyorum.Ecaba bu kadar qayri-professiyönal siyasetmi olar,bu kadar beceriksizlikmi olar.Neden biz bu kibi siyasetimizle Ermenistan devletinin yaşamasına, mevcut olmasına çalışırık? Neden şu 20 yılda Qerbi Azerbaycanlılar siyasi bahımdan yapılanmayıb, neden onlar Qərbi Azerbaycana kayıtmaq için uluslararası kapsamda mübarize aparmırlar,neden onlar Azerbaycanın yok, Ermenistanın vatandaşları olduklarını isbat etmiyorlar,neden vatandaş hukuklarını teleb etmiyorlar? Qərbi Azerbaycan probleminin üstünden sükutla keçilmekte maksad nedir? Azerbaycanındevlet olarakQerbi Azerbaycan problemindən Ermənistana karşı tazyik kibi kullanmak fürseti ola- ola bundan neden imtina ediyor?
Qerbi Azerbaycan problemi zorla bastırılarak, yalnız Karabag problemi gündemde saklanılır.Nitekim , şu iki mesele aslinda bir-birine baglı aynı problemdir ve birge kompleks(alakali)yanaşma teleb ediyor. Ermenistanlı-Qarabaglı ayrımı yoktur, türk-ermeni ayrımı, türk-ermeni savaşı vardır. Bumeseleyisosial şüurda şu tarzda menimseyerek şu savaşta kalib ola bilmeyiz. Şunun bir nedeni de var. Qerbi azerbaycanlılar hakimiyyet ugrunda mübarizelerde siyasielektorat(güc çekisi)kibi yalnız burada, Azerbaycanda hansısa partiyalara, politikaçılara gerekir ve onların Ermenistana kayıdış herekatları onların, yani bir faiz klançı, mafioz grupların sonu demek olardı. Bu yüzden Qerbi Azerbaycan türklerinin herekatları ciddi kontrol altında saklanılmaktadır. Qerbi Azerbaycanlılar YAP(Yeni Azerbaycan Partiyası)-ın ve AMİP(Azerbaycan Milli İstiklal Partiyasının)-in sosial bazasını teşkil ediyor. Bu partiyaların liderleri uluslarası teşkilatlarla ve diplomatik nümayendeliklerle çoxsaylı görüşlerkeçirmelerine regmen, bu problemi hiç zaman uluslararası müzakirelere daşımayı becerebilmemişler.
Qerbi Azerbaycan sorunundan “kaçışın “diger nedeni ise şudur ki, Qerbi Azerbaycan sorunu ile meşkul olan teşkilat ve şahslar problemin koyuluş felsefesinde siyasi- strateji yanlışlıga yol veriyorlar.Qərbi Azerbaycan problemini Bütöv Azerbaycan probleminin terkib hissesi kibi yox, “Ermenistanlı”, “Klan” problemi kibi teblig ediyorlar. Sonunctabütün cemiyyet korunmaq için kendini bu “Klan” mübarizesinden tecrid ediyor. Bes ne yapmak gerekiyor? Qerbi Azerbaycan herekatı Butöv Azerbaycan herekatının terkib hissesi kibi koyulmalı, devlet ve diaspor teşkilatları terefinden desteklenmelidir. Bu herekat ümummilli bir herekata çevrilmeli, hakimiyyetde temsil olunan Qərbi Azerbaycanlı memurların şahsi menfeatlarına hizmet eden klançılık ve bölgeçilik tamgasından azad olmalıdır. Qerbi Azerbaycan herekatı klançı ve bölgeçi bir herekat deyil,Bütöv Azerbaycan Herekatıdır .Qerbi Azerbaycan problemi bu topraklar üzerinde kurulmuş Ermenistan devletinin yarandıgı zamandan başlanmıştır. Ermenilerin denizden-denize (Kara deniz-Aralık denizi-Hazar denizi) büyük Ermenistan planı Çar Rusiyasının sıcak denizlere inmek, Bosfor ve Dardanel böğazlarını da ehate ederek İstanbulu feth etmesile Büyük Roma devletine dönüşdürülmek planının terkib hissesi kibi 18-ci asrdan 21-ci asra kadar Azerbaycanda Rusiyanın desteği ile gerçekleştirilmektedir. Azerbaycanın tarihi arazisinde Ermenistan devletinin yaratılması ve büyüdülmesi 3 merhalede ve şekilde uygulanmıştır.
1.Azerbaycanın Qerb topraklarında ( tarihi İrevan hanlıgı) yerli türklere karşı etnik temizleme, soykırım, siyaseti uygulanarak Ermenistan devletinin yaratılması;
2.SSRİ(Sovet Sosialist Respublikalar İttifakı) devrinde Azerbaycan topraklarının Ermenistana birleştirilmesi;
1918-ci yıl 28 Mayısda Kuzey Azerbaycanda kurulmuş Bahımsız Azerbaycan Demokratik Cümhuriyyeti rus bolşevik Kızıl Ordusu tarafından 1920 –ci yıl Nisanın 27-de işgal edildikden sonra, rus sovet imperiyasının 1 Aralık beyanatına esasen, Zengezur arazisinin bir hissesi (4505 kv.km)- Kafan ,Gorus, Sisyan ve Mehri bölgeleri Ermenistana birleştirildi. 1920-ci yılda Naxçıvanın Ordubad, Şahbuz, Şerur bölgelerinin bir hissesi, 1922-ci yılda Goyçe gölü etrafındakı Dereçiçek, Kever ve Basarkeçer bölgeleri Ermenistana verilmiştir. 1922-ci yılda Dereleyez arazisi, 1929-30-cu yıllarda Eldere, Lehvaz, Astazur, Nüvedi ve.s. köylerin Ermenistana verilmesi ve bu arazide Mehri ilçesinin yaratılması sayesinde Naxçıvan bölgesi Azerbaycandan koparılmıştır. Hazırda ermeniler ve kürtler Naxçıvana sahiblenmek için mübarize aparmaktadırlar. 1938-ci yılın Martın 5-de Sederek ve Kerki etrafındakı araziler ermenilere verildi. 1946-cı yılda M.C.Bagırov terefinden 40 kv.km-lik orman sahesi ermenilere verilmiştir. 1969-cu yılda Veli Ahundov tarafından 7,6 kv.km-lik arazi ermenilere verilmiştir. 1980-ci yılın ortalarında Ordubadın Kotam ve Kilid köylerinin bazı hisseleri Ermenistana verildi. 1982-ci yılda Gazahın Kemerli,Aslanbeyli və Kaymaklı köylerinin otlaklarının bir qismi Ermenistan arazisine katılmıştır.
3.Azerbaycan Respublikasının Karabag ve etraf yeddi rayonunun Ermenistan ve Rusiya tarafından işğal edilerek oyuncak “Dağlık Karabag Respublikasının” yaratılması ve Ermenistan Respublikasına birleştirilmesi; (1988-1994-cü yıllarda Ermenistan Azerbaycana müharibe elan ederek Daglık Karabagı ve etraf rayonlarını -Hankendi, Hocalı, Şuşa, Laçın, Hocavend, Kelbecer, Agdere, Agdam, Cebrayıl, Fuzuli, Kubadlı, Zengilanı işgal etdi. Bu devrde işgal edilmiş arazilerin sahesi 17000 kv.km-dir. Bu siyasetin sonucu olarak Bütöv Azerbaycanın terkib hissesi olan Qərbi Azerbaycan tamamen Ermenistana verilmiş, Kuzey Azerbaycan Respublikasının 20% arazisi işgal olunmuş, 2 milyon Azerbaycan türkü terror ve soykırım yolu ile mahv edilmiştir. Bununla baglı internet sitelerinde çoklu bilgiler vardır.
Mesela, “Azerbaycan türklerinin Qerbi Azerbaycandan deportasiyası(her hangı bir sebeble ahalinin temamen o topraklardan çıkarılarak diğer torpaklara köçürülmesi) ve bu torpaklarda ermeni devletinin kurulması planı hele XVIII asrdan Rusiya imperatorlugunun rehberliyi altinda gerçekleştirilmeye başlanılmıştır. Qerbi Azerbaycandan azerbaycanlıların, ümumen müselmanların deportasiyası üç merhalede aparılmıştır: Birinci merhale 1905-1920-ci yıllar; İkinci merhale 1948-1953-cü yıllar ; Üçüncü merhale 1988-1992-ci yıllar.
Azerbaycan türklerinin (türklerinin çohunluk teşkil etdiyi ahalinin) Ermenistanın şimdiki arazisinden kütlevi köçürülmesi maksadı ile 23 Aralık 1947 - SSRİ Nazirler Soveti "Ermenistan SSR-de yaşayan Azerbaycan türklerinin Azerbaycan SSR-in Kür-Araz ovalığına köçürülmesi hakkında " 4083 saylı emr” kabul edilmiştir. Emre göre, azərbaycanlı ahalinin yerine haricden ermeniler köçürülmeli ve onlar sovet devletinin rifahı için çalışmalı idiler. 10 mart 1948 - SSRİ Nazirler Soveti Ermenistandakı azərbaycanlı ahalinin Azerbaycana deportasiyası hakkında ikinci kerar kabul edilmiştir. Bununla bağlı SSRİ Nazirlər Sovetinin ilk kerarı 1947-ci il yıl Aralık ayının 23-də kabül olunmuştur. Kerara göre, Azerbaycan türklerinin boşaltdığı arazilere haricden ermeniler köçürülmeli idiler. 1948-1953-cü yıllarda 100 bine yakın azerbaycanlı Ermenistandan deportasiya edildi. 1948-1953-cü yıllar deportasının sonuncu olarak Ermenistanda 476 azerbaycanlı köyü boşaltılmışdı. 1948-1953-cü yıllarda Azerbaycan türklerinin Ermenistan SSR arazisindeki tarihi-etnik topraklarından kütlevi suretde deportasiyası son 200 yılda soydaşlarımızın başlarına getirilen facieler silsilesinin bir halkasıdır.
Deportasiya ve yahuT ahalinin zorakılıqla migrasiyası sovet hakimiyyeti yıllarında farklı üsullarla gerçekleştirilen siyasi repressiyanın özel bir forması idi. Etnik temizleme amacı güden bu aksiya hem administrativ harakter daşıtıgı için, hem de Ermenistanda yaşayan halklardan yalnız birine − azərbaycanlılara ait edildiyi için siyasi repressiya kibi harakterize edilmelidir. Bin yıllar erzinde belli arealda formalaşmış toplumun beklenilmez bir kerarla tarihi köklerinden koparılarak yurdsuzlaşdırılması ise bu aksiyanın kayri-insani, antihumanist harakterine delalet ediyordu. 1988-ci yılın Ocak ayından itibaren "türksüz Ermenistan" siyaseti planlı şekilde gerçekleştirilmeye başlanmışdır. Ermenistan hökumeti, "Karabağ" ve "Krunk" komiteleri, Eçmiedzin kilsesinin hadimleri SSRİ rehberliyinin himayesi ile Azerbaycan türklerinin kovulması prosesinde binlerle kanlı aksiyalar töretmişler.
Etnik temizleme sonucunda Ermenistanın türkler yaşadıgı 185 yaşayış mentakasi boşaltılmış, 250 binden fazla azerbaycanlı ve 18 bin kürd kendi ev-eşiyinden zorla kovulmuş, 217 azerbaycanlı ermenilr tarafından katle yetirilmiştir. Onlardan 49 kişi ermenilerin elinden kaçarken dağlarda donmuş, 41 kişi vahşicesine döyülerek katle yetirilmiş, 35 kişi işgencelerle katle edilmiş , 115 kişi yandırılmış, 16-sı kurşunla vurulmuş, 10 kişi ezab ve işgencelere dözmeyerek infarktdan hayatını kayb etmiş, 2 kişi hastehanada doktorlar tarafından öldürülmüş, diğerleri ise suda boğularak, asılarak, elektrik cereyanına verilerek, başları kesilerek katl edilmiştir. 1988-ci yılın deportasiyası azerbaycanlılara karşı etnik temizlemeni sona yetirmiş oldu. Bu prosesler zamanı ermeniler Ermenistanda yaşayan Azerbaycan türklerinin yüzlerle yaşayış mentakasını viran etmiş, 30 bine yakın evi dağıdıb, yandırıb, qoca, cocuk ve kadınların da dahil olduğu 140 bin insanı vahşicesine katle yetirmiş, 750 binden artık azerbaycanlı Ermenistandan didergin salınmiştır. Sonuncu deportasiyada –1988-ci yılda ise 220 binden artık azerbaycanlı ermeni vahşiliyinə duruş getiremediyinden doğma yurd-yuvalarını terk etmeye mecbur burakılmıştır. Bundan sonra ermeniler Ermenistandan Azerbaycan türklerinin izini itirmek meksadile buradakı kabiristanlıkları, tarihi, kültürel abideleri, dini müessiseleri, okul, hastehana ve diğer binaları temamen yok etmişler. Tekce 1988-ci ilden sonra Ermenistanda ermeniler azerbaycanlılara mahsus 2000-den artık kabiristanlığı dağıtmışlar.
Teassuflar olsun ki, bu faktlar bu gün dünyada hakkı-ədaleti berpa etmek isteyen super güclerin gözü karşısında baş vermiştir, fekat hale de öz hukuki kiymetini alamamıştır. Bundan başka, SSRİ Nazirler Kabinetinin çoklu sayıda fermanları ile Ermenistanda 2 binden çok yer adı değiştilerek ermenileştirilmiştir. Qerbi Azerbaycanda ve Azerbaycan Respublikası arazisinde işgal sonucunda iki milyon (2 000 000) Azerbaycan türkü terror, deportasiya, soykırım yolu ile mahv edilmiştir. Etnik temizlenmeye maruz kalmış soydaşlarımızın hukukları dünya birliyi tarafından tanınmalıdır”.
Azerbaycan topraklarının Ermenistan tarafından işğalıne karşı BMT TŞ 1993-cü yılda 822, 853, 874,884 saylı qetnameleri kabul etmişdir.Fakat bu qətnamelerin telebleri yerine yetrilmemiştir. Karabag savaşının sonunclarını aradan kaldırılması yönümünde failiyyet gösteren ATET-in MİNSK grupunun şimdiye kadar teklif etdiyi- 1. Paket halli; 2. Merhaleli halli; 3. Ortak devlet proyekti;4.Madrid prinsipleri Azerbaycan Milli maraklarına zidd olmuş, dolayısıyla Ermenistanın işgalçılık siyasetine beraet kazandırılmasına yönelmiştir. Arazi bütünlüyünün toxunulmazlıgı, halkların kendi mukaddaratını teyin etmek hukuku, güc tatbik etmekden imtina prensiplerini esas götürerek tatbik edilmesi nazarda tutulan bu proje ve prensipler aslında Azərbaycan topraklarında bahımsız “Karabag” devletinin kurulmasına ve möhkemlenmesine hizmet etmektedir. ATET-in Minsk grupu bireyleri Rusiya ve Fransa Ermenistanın strateji müttefiki olarak sahta ermeni soykırımını tanımaktadırlar. ABŞ-ın 30 ştatında soykırım tanınıb ve konqresde soykırımın tanınması meksadi ile masanın ustünde 2 proje vardır. ABŞ problemin helinde ikili standartlar siyasetine üstünlük veriyor ve KafKazda enerji tehlükesizliyi maraklarına uygun olarak Azerbaycanın karşısına güc tatbik etmemek şartlarını koyuyor.
Bu bahımdan Minsk grupunun failiyyetinden Azerbaycan imtina etmeli, mesele BMT-de başka formatda hell olunmalıdır.
Bununla beraber Ermenistan Türkiyenin Dogu Anadolu bölgelerini ve Naxçıvanı da Ermenistana birleştirmek meksadi ile 4T adlı strateji siyasetini de gerçekleştirmekle ugraşıyor. 4T programına dahildir: a) ermeni soykırımının dünyada tanınması, b) Türkiyenin soykırımı tanıması, c) Türkiyenin soykırım karşılıgında tezminat ödemesi, d) Türkiyenin dogusunda–Doğu Anadolu bölgesinde Naxçıvan da dahil olmakla ermenilere toprak verilmesi. 4T programı sayesinde Türkiyəenin bölünmesi ve arazilerinin Ermenistana birleştirilmesi planlaşdırıyor. Bu plan esasında Türkiye ve Azerbaycan arasında kuru sınırlarının aradan götürülmesi, bir-birinden təcrid uzak saklanılması nezerde tutuluyor. 4T programına uygun olarak dünyanın 20-den çok ölkesi, ABD-nin 30 ştatı, Avropa Parlamentosu “ermeni soykırımını” tanımakla Türkiye arazisini parcalamak ideyasını gerçekleştirmededirler. Bu meksadla 45000 sayt yaratılmış, çokllu araştırmalar yapılmış, resmler ve filmler düzenlenmiştir. Bununla beraber Rusiya ve İran strateji müttefik kibi Ermenistanı güclendirmekte ve Azerbaycan ve Türkiyey karşı silah kibi kullanmaktadırlar. Tüm bunların karşısını almak için teklif ediyorum;
1.4T programına karşı Türkiye-Azerbaycan–Gürcüstan strateji emekdaşlıgına esaslanan alternativ program hazırlansın. Turkiye ve Azerbaycan Ermenistan devletinin Azerbaycanın tarihi topraklarında türklere karşı etnik temizleme ve soykırım aparılarak kuruldugunu gundeme taşınarak Ermenistan arazisinin mübahisəeli araziler kibi tanınmasına nail olunsun.
Buna nail olmak meksadile 1919-cu yılda Azerbaycan nümayende heyetinin rehberi Elimerdan Bey Topçubaşovun Paris Sülh konfransına takdim etdiyi Momerandum siyasi-hukuki senet kibi esas götürülmelidir.Bu momerandumda Azerbaycanın tarihi-etnik-siyasi cografiyası eks olunmuş, Azerbaycan Cümhuriyyetinin bu sınırlar çercivesinde tanınması teleb olunmuştu.
2.Ermenistanın strateji müttefiki olan Rusiyanı “zararsızaştırmak” için Rusiya Federasiyasının subyekti olan Türk Respublikaları ve RF-nın müselman ahalisi ilə sık işbirliyi kurulsun – Turançılık ve İslam Birliyi ideyası desteklensin ve Rusiya merkezli Avrasiyaçılık boykot edilsin.
3.Ermenistana destek veren İrana karşı Güney Azerbaycan türklerinin istiklalı desteklensin, İranda etnik problemin oldugu öne çıkarılsın, diğer etnik birliklerle iş birliyi kurulsun. Ermenistan- Azerbaycan arasında geden-Karabag savaşının Azerbaycanın zeferi ile sonunclanmasının ve Qerbi Azerbaycan probleminin hell olunmasının esas şartı Güney Azerbaycanın istiklaliyyetinin elde olunmasını gerekdirir. Eger Güney Azerbaycan bahımsız devlete dönüşerse Ermenistan Quzey-Güney Azerbaycanı arasında blokadaya düşmüş oluyor, Ermenistanın kuru sınırları Türkiye, Güney-Quzey Azərbaycan oluyor,Ermenistan harici dünya ile yalnız havadan temas saklamak çıkılmazlıgı karşısında kalıyor.Bununla da Ermenistana fars desteği aradan qalkmış olur,bu gün Ermenistan için nefeslik rolü oynayan İran adlı devlet ise artık mevcud olmuyor.Sonuncda Ermenistanın strateji müttefiklerinden biri tarihden silinmiş oluyor.Ermenistanın diğer müttefiki olan Rusiya da bölgede tek kalarak İran kibi müttefikini itirmiş oluyor.Böyle bir duruma düşen ermeniler tecavüzkar halkdan türklerle uyum saklayan halka çevrilmiş olucak.
4.İslam Konfransı Teşkilatında Ermenistana destek veren İrana karşı sankisyaların tatbik olunmasına çalışılsın.
5. Qerbi Azerbaycan meselesi siyasi gündeme taşınarak uluslararası problemə dönüşmeli ve ATET-in Minsk grupnun danışıklarında esas taraflardan biri olmalıdır. ATET-in Minsk grupu bu prinsipi gündeliğine dahil etmese ATƏT-in Minsk grupunun failiyyetinden imtina edilsin.
6.ABD-nin Kafkazda ve Orta Doguda strateji müttefiki olan Türkiye ve Azerbaycan ABD-nin ikili standart oyunua cevab olarak ABD ile ve Avropa ölkeleri ile münasibetlerine ve enerji siyasətine yeniden bakılsın.
7.Qerbi Azerbaycan türklerinin Qerbi Azerbaycana (Ermenistana) kaytarılması meksadile tedbirler planı gerçekleştirilsin.
Bu meksadle hökümetin Qerbi Azerbaycan probleminin helli ile baglı siyasi-herbi-strateji programı olmalıdır. Bu proqramda;
-Qerbi Azerbaycanın tarihi türk topragı olması;
-Yerli türklerin rus-erməni birleşmesi tarafından etnik temizleme ve soykırıma ugradılması sayesinde Ermenistan devletinin kurulması;
-Bu toprakların yeniden Azerbaycana birleştirilmesi ve Ermenistandan kovulmuş azerbaycanlıların kendi topraklarına kayıdışı öz eksini tapmalıdır.
-Qerbi Azerbaycanın ermeni işgalından azad edilmesi ve Azerbaycana birleştirilmesi zerureti dünya ictimai fikrinde kabul etdirilmelidir.Bu meksadle AMEA, DAK, Diaspor Komitesi, Media, QHT strukturları seferber olunmalıdır. AMEA bu mübarizenin elmi təbligat-teşvikat işini yerine yetirmelidir.
-Qerbi Azerbaycan problemi ile baglı hususi informasiya siyaseti hazırlanmalı, araştırmaçı jurnalistler seferber olarak bu siyaseti gerçekleştirmelidirler.
-Qerbi Azerbaycan probleminin uluslararası problem dönüşmesine nail olunmalıdır.Bu meksadle devlet seviyyesinde ABD, Avropa, Rusiya, Yaponiya. Hindistan ve s ölkelerde uluslararası elmi-siyasi konfranslar keçirilmeli, dünyadakı tüm Azerbaycanşünas, ermənişünas alimlerin, araştırmaçıların, yurnalistlerin, diplomatların, millet vekillerinin, yazarların,ve diğer cemiyyet bireylerinin konfransa katılmaları tamin olunmalı, Qerbi Azerbaycanın ermeniler tarafından etnik temizleme sonucu işgal edilmesi ve burada Ermenistan devletinin kurulmasının tarihi kökleri ve nedenleri hakkında akademik ve ictimai müzakireler başlatılmalı, ermenilerin Qerbi Azerbaycanı işgal etdikleri sübut olunmalıdır.
-Uluslararası organizisyonlarda - BMT, Avropa Şurası, İKT, GÜAM, Avropa parlamenti ve muhtelif ölkelerin parlamentlərində, ABD konqresinde Qerbi Azerbaycanla baglı dinlemeler, müzakireler teşkil olunmalıdır.
-Qerbi Azerbaycan Mühacir Hökumeti yaratılmalı, bu hökumet problemlə ilgili uluslararası müzakireler aparmalı, Qerbi Azerbaycana Kayıdış herekatına rehberlik etmelidir.
-Qerbi Azerbaycanlılar mubarizeye başlamalı, teşkilatlanmalı, bu teşkilatlar arasında alakalandırma şurası yaranmalı, vahid strateji hat belli olunmalıdır. Qerbi Azerbaycana Kayıdış Herekatları güclendirilmelidir.
-Qerbi Azerbaycan İnformasiya agentliyi ve TV failiyyet göstermelidir.
-Eslen Qerbi Azerbaycandan olan Ermenistan vatandaşları siyahıya alınmalı, ve onlaın Ermenistana arazi iddiası ireli sürmeleri temin edilmelidir. 1988-ci yılda Qerbi Azerbaycandan etnik temizleme siyasetinin kurbanı olan Qerbi Azerbaycanlıların mülkiyyetlerinin değeri hesablannmalıdır.
-Qerbi Azerbaycanda demoqrafik veziiyyet, medeniyyet, arxeologiya, etnoqrafiya, toponim, hiidronim ve s. sahelerle baglı uluslararası teşkilatlarda konfranslar disputlar teşkil edilmeli, Qerbi Azerbaycanın ermenileşdirilmesi ve ermeni devletine çevrilmesi prosesi tüm detaylari ile izah olunmalıdır.
-Çar Rusiyası devrinde Qerbi Azerbaycanda yaşamış ahalinin siyahıya alınmaları ve mülkiyyetleri hakda bilgiler Rusiya arşivlerinden çıkarılmalıdır.
-Yerli Azerbaycan türkleri ve gelme ermenilerden ibaret halkların iştirakı ile Ermenistanın iki dilli iki milletli devlete çevrilmesi tebligatı aparllmalıdır. Ermenistan vatandaşları olan türkler Ermenistana kayıtmalı, Ermenistanda öz partiyalarını, parlament fraksiyalarını, media sistemlerini kurmalıdırlar. Azerbaycanlıların öz topraklarına kayıdaraq Ermenistan devletinin idare olunmasında, parlamentin işinde prioritet(beraber hukuklu) esaslarla iştirak etmesinin zeruriliyi esaslandırılmalıdır.
-Karabagla ilgili gedən uluslararası danışıklarda Qerbi Azerbaycanlılar teref kibi iştirak etmeli, Azerbaycan arazisinde ermenilere hangı status verilecekse Ermenistanda Azerbaycanlılara da aynı statusun verilmesi tamin edilmelidir. Bu Kafkazda Ermenistan Azerbaycan savaşının balanslaşdırma ve tarazlaşdırma prinsipleri ilə aradan kaldırılmasına yardımçı ola biler.
- Qerbi Azerbaycan probleminin hellinde 1919-cu yılda ElimErdan bey Topçubaşovun rehberlik etdiyi Azerbaycan nümayende heyetinin Paris Sülh konfransına takdim etdiyi Memorandumda ireli sürülen 14 bendden ibaret “Kafkaz Azərbaycanı Respublikasının nümayendeliyinin Paris Sülh Konfransından telebleri” adlı senet esas tutulmalıdır. Azerbaycan Cümhuriyyetinin sınırları ve toprakları bu momerandumda eks olunmuştur. Bu tarihi-hukuki senete esaslanarak Azerbaycan bu momerandumda əks olunmuş topraklarımıza sahiblenmek iddiasını yeniden kaldırmalıdır. Bu senetde Azerbaycan Respublikasının arazileri tüm Kafkaz arazisinin 39 faizini teşkil ediyordu. Momerandumda Kafkaz Azerbaycanın arazisi Çar Rusiyası devrindeki inzibati-arazi bölgüsü esasında gösterilmişdi.
1.Bakı quberniyası-Bakı şeheri ,Bakı,Cavad,Göyçay,Şamaxı,Quba,Lenkeran kezaları:
2.Yelizeavetpol (Gence) kuberniyası-Gence, Cavanşir, Nuxa, Ereş, Şuşa, Cebrayıl, Zengezur, Qazax kezaları:
3.İrevan kuberniyası-Naxçıvan, Şerur-Dereleyez, Sürmeli kezaları, Yeni Beyazid, Eçmiedzin, İrevan, Aleksandrapol kezalarının bir hissesi:
4.Tiflis quberniyasında –Tiflis, Borçalı ve Signaq kezalarının büyük hissesi:
5.Zakatala kezası:
6.Dagıstan regionunda Kurine ve Samur nahiyelerini ehate eden arazinin bir hissesi,Derbent şeheri ve onun etrafı da dahil olmakla Kaytak-Tabasaran kezasının bir hissesi:
7.İrevan ve Tiflis kuberniyalarında ve Zakatala dairesinde bu momerandumda ismi çekilmeyen bir sıra kiçik araziler de Azerbaycana dahildir.
Versal Sülh konfransına takdim olunan bu Azerbaycan toprakları üzerinde yükselmiş Azerbaycan Cümhuriyyetinin hukuki arazilerine şimdi de biz iddia etmeliyik.Qerbi Azerbaycan ve Karabag probleminin hellinde bu momerandum esas götürülmelidir.
Tarihde bir çok halklar savaşta uduzmuş topraklarını, devletlerini itirmişler.Fakat yeniden güclenerek seferber olarak işgal olunmuş topraklarını geri kaytarmışlar. Ardıcıl, meksadli, planlı failiyyet göstersek emin olun ki, Qerbi Azerbaycan Bütöv Azərbaycana birleşecek bir gün. Esas odur ki, orda, o topraklarda bu birleşmeni tamin eden Türk olsun, Türk yaşasın.
Yasemen Karaqoyunlu
Azerbaycan Milli Elmler Akademiyası