Karabağ’daki ihtilafın bitmesi çatışmaların durması şimdilik mümkün görülmemektedir. Hatta Papanın Haziran ayı sonuna doğru Ermenistan’ı ziyaret edecek olması çatışmaları savaş noktasına kadar hızlandıracağı beklentisini artırmaktadır. 1-5 Nisan tarihleri arasında meydana gelen ve dünya basınının dikkatini üzerine çeken Karabağ atışmaları bölgede çıkacak bir gerginliğin hatta savaşın doğu ile batı arasında çıkma ihtimali olan bir savaşı tetikleyeceğini gösterdi. Rusya’ya karşı Ukrayna’da yenilen batı şimdi özellikle papanın Ermenistan ziyaretiyle Karabağ üzerinden bir çatışma çıkması ihtimalini körüklemektedir. Papanın ziyaretini engellemek isteyen/ isteyecek olan Rusya Karabağ’da düşük yoğunluklu bir savaş çıkartabilir. Rusya’nın kontrolünde çıkacak bu savaş bahanesi ile papanın Ermenistan ziyareti ertelenebilir hatta iptal edilebilir. Eğer papanın ziyaretini engelleyecek böyle bir çatışma çıkmaz Papanın ziyareti neticesi Ermenistan Rusya ile olan bağlarını kopartmaya başlar, hatta batıya entegre olmak için Ermenistan köşelerinde Rusya karşıtı eylemler artmaya başlarsa bu sefer Rusya Karabağ’da kontrollü bir çatışma çıkartarak Ermenistan’ın yönünü batıya çevirmesini engellemek isteyebilir. Yine Karabağ etrafında cereyan edecek başka bir savaş teorisine göre de Papanın ziyaretinden sonra batılı güçlerin bölgede kontrollü bir çatışma çıkartarak meydana gelecek krizi ve çatışmaları Rusya topraklarına taşımayı planlamaktadırlar. Böylece Ukrayna cephesinde Rusya ile girişilen mücadeleyi yeniden başlatacaklar ve Rusya birkaç cephede uğraşmak zorunda kaldığından batı ile anlaşma yoluna gideceği beklenmektedir. Karabağ üzerinden Rusya ile hesaplaşma artık her geçen gün daha da belirginleşmektedir.
Karabağ’ın dışında 7 Azerbaycan rayonunun işgali dünya kamuoyunda pek gündeme getirilmez Ermenistan bu durumu çok iyi gizleyebilmektedir. Oysa Azerbaycan basını kamuoyu ve diplomasisi 7 rayonun işgalini farklı Karabağ’ın işgalini farklı gündeme getirebilmelidir. Önceliğinin 7 rayonda fiili işgalin sonlanması için çalışılmalı dünya basınında gündeme getirilmelidir. Bu 2 mesele birbiriyle karıştırıldığında bu sefer 7 rayonun işgali unutturulmuş oluyor. Dağlık Karabağ problemi ile 7 rayon problemi bölge sorunu açısından birbirine karıştırılmakta çözümsüzlük dağlık Karabağ için devrede tutulurken 7 rayonun fiili işgali adeta kanıksanmaktadır. Azerbaycan uluslararası hukuk normlarına göre hareket ederek öncelikle 7 rayondaki işgalin sonlandırılmasını sürekli gündemde tutması gerekmektedir. Öncelikle 5 rapunun işgalden kurtarılması meselesi sürekli gündeme gelmekle beraber şimdiye kadar bir ilerleme olmamıştır. Ermenistan dağlık Karabağ’da ileri sürdüğü tezlerini ihtilaflı bölgenin dışındaki 7 rayondaki fiili işgal ile zayıflatmıştır. Fakat Azerbaycan konuyu bir bütün olarak gördüğü için Ermenistan’ın ileri sürdüğü Karabağ tezinin batı aleminde kabul görmesine zemin hazırlamaktadır. Yani Azerbaycan Ermenistan’ın elini zayıflatacağına kuvvetlendirmektedir. Azerbaycan diplomasisi yeni argümanlar geliştirerek dağlık Karabağ problemi ile 7 rayonun işgalini birbirinden ayırarak işgalin sonlandırılması çalışmaları yapmalıdır. Öncelikle 5 rayonun sonra da dağlık Karabağın statüsünün konuşulması gündeme getirilmesi hatta bu konuda bir ilerleme sağlanması bölgeye barışı hakim kılar.
1-5 Nisan tarihleri arasında cereyan eden çatışmalar Ermenistan kamuoyunda zafer olarak nitelendirilerek halkın milli hislerinin yükseltilmesine çalışıldı. Oysa Ermeni halkı savaş istememektedir. Karabağ sorununun Ermeni halkına verdiği zara getirdiği ekonomik yük her geçen gün ağırlığını hissettirmektedir. Ermenistan’da son bir yıldır Rusya’ya karşı gösteri ve eylemler artmaktadır. Son çatışmalar sırasında ve hemen peşinden Putin’e ve Rusya’ya karşı artık açıktan tepki konmuştur Ermenistan sokaklarında. Ermenistan cumhurbaşkanı çatışmaların Ermeni halkı üzerindeki bu derin etkisini silebilmek için kamuoyuna sürekli zaferden galebeden bahsetmektedir. Fakat dünyanın gözü önünde cereyan eden bu son çatışmalarda Ermenistan devletinin ileri sürdüğü gibi bir galibiyet söz konusu değildir. Netice itibariyle her iki tarafın askerleri ölmüş ama Azerbaycan 2 köy ve stratejik öneme sahip Lele tepesini ele geçirmiştir. Sarkisyan şunu gördü ki Ermeni halkı savaş istemiyor ve bu çatışmaları diplomasi ile yoluna koyulması taraftarıdır. Durum böyle olunca çatışmalardan bahsetmek galebeden bahsetmek yerine artık Ermenistan da diplomasiden bahsetmeye başlayacaktır.
Rusya Karabağ üzerinden güney kafkasya’yı kontrol etme fikrinden vazgeçmeyecek. Fakat Rusya açısından Karabağ ve güney Kafkasyayı elinde tutma isteği zamanla Rusyaya çevrilen bir silaha dönüşecek gibi gözükmektedir. Putin Karabağda inisiyatifi elinden kaçırmamak için daha aktif bir şekilde Karabağ problemi ile ilgilenmeye başlayacaktır. Azerbaycan’ın Rusya üzerinde gerçekleştirdiği diplomatik faaliyetleri ve Papanın Ermenistana geliyor olmasıyla birleşince Putin Karabağda savaşın kendisi için iyi bir sonuç vermeyeceği fikrine kapılmış olabilir. Karabağda uyguladığı stratejiyi Ukraynada da uygulamaya koyduğu için batı şimdi 24 yıl öncesine dönüp Karabağda yaptığı hatayı tamir etmek isteyecek bu da Putinin elini oldukça zayıflatacaktır. Bunun için ve de Karabağda çıkacak çatışmaların nasıl sonuçlanacağı kestirilemediği için putin savaş değil barış yoluyla Karabağ meselesinin halli için harekete geçecektir. Papanın Ermenistan ziyareti bölge için oldukça önemli sonuçla doğurabilir. Bekleyelim görelim.
Dr. Hasan Oktay siyasetcafe.com