İnsanlık tarihinin en büyük pandemilerinden biriydi; İspanyol Gribi

Dünya genelinde yaklaşık 1 milyon 300 bin kişiyi enfekte eden ve 70 bini aşkın kişinin ölümüne neden olan yeni tip korona virüse(Covid-19) karşı henüz bir aşı geliştirilmemiş olsa da bilim insanları halen deneysel olarak çeşitli ilaçlarla corona virüsü hastalarını tedavi etmeye çalışıyor.

İspanyol gribinde de benzer bir durum yaşanmış ve 1918-1920 yılları arasında 500 milyondan fazla kişiye bulaşarak 18 ay içinde yaklaşık 50 milyon insanın ölümüne sebep olmuştu.

Peki, bilim insanları, politikacılar ve halk tarihin gördüğü en büyük salgın olan İspanyol gribi salgınından yeni tip corona virüsle mücadelede bir şeyler öğrenebilir mi?

TARİHTEKİ EN ÖLÜMCÜL PANDEMİ İSPANYOL GRİBİ

Birinci Dünya Savaşı esnasında ortaya çıkan 1918 ile 1920 yılları arasında devam eden İspanyol Gribi salgını iki yıl boyunca üç büyük dalga halinde sürdü. Avrupa'dan sonra dünyanın virçok etkisine yayılan salgın ve yüz milyonlarca insanın hayatında büyük bir sosyal ve ekonomik yıkıma neden oldu. 500 milyona yakın kişiye bulaştığı düşünülen hastalığın yaklaşık 50 milyon kişinin ölümüne neden olduğu tahmin ediliyor.

İspanyol Gribi’nin ilk dalgası geride bıraklıdığında dünya 1. Dünya Savaşı’nın son aşamasındaydı. Newsholme, savaş çabasının öncelikli olduğu gerekçesiyle, öngörülen ikinci bir dalga ile mücadele planlarını rafa koymaya karar verdi. Birkaç hafta içinde İspanyol gribi intikamla geri döndü.

The Guardian’da Laura Spinney tarafından yazılan bir makaleye göre dünyadaki tüm pandemiler yakından incelendiğinde birbirleri ile birçok ortak noktada benzerlik gösterdikleri gözlemlenmekte.

Kriz zamanlarında, bilim insanları kanıtlar yetersiz görünse bile yeni tedaviler hakkında etik kararlar vermek zorunda kalırlar. Dünyanın dört bir yanındaki sağlık kurumları şu anda Covid-19 hastalarının tedavisi için anti-sıtma ilacı olan hidroksiklorokin kullanıyor.

ABD Başkanı Donald Trump ve Brezilya Cumhurbaşkanı Jair Bolsonaro geçtiğimiz günlerde yaptıkları açıklamalarda ilaca duyulan cizdihamı dile getirirek, insanların onu almak için sosyal mesafeli kuralları ihlal ettiğini ve uygunsuz ilaç kullanma nedeniyle kendilerini zehirlediklerini vurguladılar.

1918'de yaşanan tarihin en kötü grip salgını olan İspanyol Gribi salgınının ortasında tüm dünyadaki doktorlar gribi tedavi ettiğine dair bir kanıt olmamasına rağmen, başka bir anti-sıtma ilacı olan kinin kullandılar. İlacın hastalara ölüm de dahil olmak üzere birçok yan etkisi oldu. İngiltere’nin İspanyol gribi ile deneyimi anlatan “Enza ile Yaşamak” adlı kitabın yazarı Mark Honingsbaum, Londralıların uzmanların tuzlu su ile gargara yapma tavsiyesine uymayarak, ameliyathaneleri doldurduğunu belirtti.

Yaşanan krizlerde etik kararlar almak zorunda kalan sadece politikacılar değil; aynı zamanda bilim insanları da bu yükü paylaşmak zorunda kalıyor. İdeal bir dünyada, bilim insanları gerçekleri ortaya koymalı ve politikacılar onları diğer gerçeklere karşı tartarak karar vermeli. Politikacılar etik yükü kaldırarak, bilimsel dünyaya kapıları açmalı. Ancak, günümüzde birçok ülkede durum farklı işliyor ve böyle bir işbölümü bulunmuyor.

Santa Fe Enstitüsü'nden filozof David Kinney, bilim insanlarının bir krizde nadiren tüm gerçeklere sahip olduğunu söyledi. Kinney, “Araştırmacıların sunabildikleri en iyi şey, bağlı olasılıklarla bir dizi olası sonuçtur ve bazen bu aralık o kadar geniştir ki bir politika yapıcı için işe yaramaz. Bu yüzden bilim insanı rahatlık alanından çıkmaya zorlanır ve bu aralığı kanıtlara bakmaksızın daraltır” diyerek bilim insanlarının kendi etik seçimlerini yapmaya zorlandıklarını aktardı.

“İşte bu yüzden 1918'de olduğu gibi bilim insanlarının medyada birbirlerini kandırdığını görüyorsunuz. "Bu delilik!" diyen Kinney, politikacıların ve bilim insanları arasındaki uyumsuzluğun halk sağlığını olumsuz etkileyebileceğine dikkat çekerek bir bilim insanın son zamanlarda gündem olan Marsilya çalışmasına dikkat çekti.

MARSİLYA ARAŞTIRMASI NEDİR?

Fransa'da tanınmış bir profesör olan ve Marsilya’daki l'Institut Hospitalo-Universitaire (IHU) Méditerranée’de çalışan Didier Raoult, geçen hafta Covid-19 için uyguladığı tedaviden başarılı sonuçlar aldığını açıklayan bir video yayınladı. Roult, uyguladığı tedaviyle virüsün bulaşıcılığını 6 gün içinde engelleyebileceğini iddia etti.

Devam eden çalışmada, Covid-19 hastalara hidroksiklorokin, antibiyotik ve azitromisin kombinasyonu uygulanıyor. Hidroksiklorokin, dünyada en çok reçete edilen ilaçlardan biri olan klorokinin daha az toksik bir formuyken, azitromisin, Covid-19'un potansiyel bir komplikasyonu olan bakteriyel pnömoni için kullanılıyor.

Çalışmada’da Marsilya’da kullanılan kombinasyon dozlarının güvenli olduğu bildiriyorlar ancak bunu destekleyen hiçbir bilimsel dayanak gösterilmiyor. Farklı uzmanlar uygulanan bu kombinasyonun bazı hastalarda kardiyotoksik (kalpte hasar oluşturan madde ve ilaç) bir etkisi olabileceğini belirtiliyor.

Marsilya’daki hastanenin web sitesinde yayımlanan araştırma sonucuna göre tedavi bugüne kadar 80’in üzerindeki hastaya uygulandı. Rapora göre, hastalar başka hastanelerde yatanlara göre Covid-19’dan daha hızlı bir sürede iyileşti.

Araştırmayı eleştirenlere göre sayılar, normal klinik çalışma standartlarına göre çok küçük ve raporda çeşitli tutarsızlıklar yer alıyor. Uzmanlar, tedaviyi almayan ve aynı koşullar altında izlenen uygun bir kontrol grubu - yaş ve cinsiyetle eşleştirilmiş – olmadığını vurguluyor.

Çalışmayı yöneten Profesör Raoult, insanların yaşamları için savaştığı bir durumda personellerinin onları kurtarmak için kendilerini riske attıklarını ve gerçekten etkili başka ilaç seçeneklerinin olmadığını söyleyerek kendini savunuyor.

Raoult, bulaşıcı hastalıklarda Fransa'nın önde gelen merkezini yönetiyor ve kendi alanında dünyanın en çok atıf yapılan bilim insanları arasında yer alıyor.

Tedavisinin işe yaradığını açıklarken kanıta dayalı bir karardan ziyade etik bir karar verdiğini açıklıyor. Geçen hafta sonu Le Monde'de verdiği röportajda doktorların ilk görevlerinin, bilime değil hastalarına olduğunu hatırlattı. Raoult basitçe, o zamanın kendisini ispatlayacağına inanıyor.

Diğer taraftan, İngiltere’de baş tıbbi memur Sir Arthur Newsholme, Ağustos 1918'de etik bir karar verdiğinde, bunun yanlış olduğu ortaya çıktı.