Geçmişten günümüze tarihte yaşanan en korkunç salgınlar

Önce Çin’in Wuhan şehrinde başlayan Corona Virüsü (korona virüsü ) salgını sonrasında ise Nijerja’da ortaya çıkan Lassa salgını derken tüm dünyayı bir panik havası sarmaya başladı bile…

Durum böyle olunca herkesin aklına Kara Ölüm, İspanyol Gribi gibi dünyada binlerce insanın ölmesine sebep olmuş korkunç salgınlar geliyor, günümüz modern tıp dünyası tarihte yaşanan birçok salgın hastalığın çaresine derman olacak donanıma sahip olsa da her geçen gün yeni bir hastalık ve virüs ismine rastlanmakta.

Siyasetcafe olarak sizlere tarihte yaşanmış ve yüz binlerce can almış insanlığın korkulu rüyası olmuş salgın hastalıkları derledik. İşte tarihteki o korkunç salgınlar;

1- Atina Veba Salgını (M.Ö. 430-427)

Atina Veba Salgını, Antik Yunanistan’da Peloponez Savaşı (MÖ 430) sırasında, Atinalıların savaşı kazanacağı düşünülürken Atina Kent Devleti’ni kasıp kavuran büyük bir salgındır ve tahmini olarak 1.000 kişinin ölümüne sebep olmuştur.

2- Jüstinyen Veba Salgını (541-542)

Jüstinyen Veba Salgını, tarihte bilinen en büyük can kaybına yol açmış olan salgındır. Doğu Roma İmparatorluğu’nun ve başkent Konstantinopolis’in nüfusunu neredeyse yok eden salgın Sasani İmparatorluğu’na ve Akdeniz genelindeki bütün liman kentlerine yayılmıştır ve on binlerce insanın ölümüne yol açmıştır.

3- Kara Veba (1346-1350)

Kara Veba, Kara Ölüm, Büyük Veba, Büyük Salgın ya da yalnızca Veba adıyla da anılan, insanlık tarihindeki en büyük ve en öldürücü salgınlardan birisidir. Tahmini olarak 50.000.000 kişinin ölümüne sebep olduğu söylenmektedir.

Avrasya’dan Batı Avrupa’ya kadar geniş bir alana yayılmış ve on milyonlarca insanın ölümüne neden olmuştur. Kara Veba’ya “Yersinia pestis” adlı bakterinin neden olduğu sanılmaktadır.

Kısa süre içerisinde geniş bir alanda etkili olan salgın, aynı zamanda Avrupa’da birçok dinsel, toplumda ve ekonomik başkaldırıya da neden olmuştur.

Kara Veba salgını sırasında Avrupa’da, salgına müdahale eden hekimlerin giydikleri maskeler günümüzde birçok sanat eserine, filme konu olmuştu.

4- Amerika yerlilerinin salgın hastalıkları (1492-1900)

Amerika’nın keşfi sırasında nüfusun 2.000.000 ila 10.000.000 arasında olduğu tahmin edilmekte. 1492’den başlayıp 1900’lere gelinene dek çiçek, kızamık, tifüs gibi hastalıklar yüzünden Amerika yerlilerinin nüfusu 500.000’e düşmüştür.

5- Büyük Londra Vebası (1665-1666)

Londra’da meydana gelen büyük veba salgını, 1340’larda Avrupa’da meydana gelen büyük salgından yüzyıllar sonra meydana gelen ikinci büyük ve korkunç salgındır. Tahmini olarak 100.000 kişinin ölümüne sebep olmuştur.

6- Birinci Kolera Pandemisi (1817-1823)

Aynı zamanda ilk Asya kökenli kolera salgını olarak da bilinen Birinci Kolera Pandemisi, Kalküta yakınlarında ortaya çıktı ve Güneydoğu Asya’dan Ortadoğu’ya, Doğu Afrika’dan Akdeniz kıyılarına kadar yayıldı.

İnsanlarda koleraya sebep olan bir eğilmiş-çubuk şekilli gram negatif bakteri olup Latince ismi Vibrio cholerae (aynı zamanda Kommabacillus) dır. Tahmini olarak 110.000 kişinin ölümüne sebep olmuştur.

7- İkinci Kolera Pandemisi (1829-1849)

Asya kökenli bir kolera salgını olan İkinci Kolera Pandemisi, Hindistan’dan Batı Asya’ya, Avrupa’dan Amerika kıtasına; hatta Çin ve Japonya’ya kadar sıçramış çok büyük bir salgındı.

Tahmini olarak 200.000 kişinin ölümüne sebep olmuştur. Yukarıdaki resim Sunderland’de hayatını kaybetmiş bir hastaya ait çizimdir. Londra Wellcome Kütüphanesi’nde sergilenmektedir.

8- Dördüncü Kolera Pandemisi (1860-1879)

Dördüncü Kolera Pandemisi, Bengal bölgesinde Ganj deltasında ortaya çıkmış ve Müslüman hacılarla birlikte Mekke’ye kadar yayılmıştır. Salgın ilk yılında 90.000’e yakın ölüme yol aşmış, haccın ardından ülkelerine dönen hacılarla birlikte Ortadoğu’ya, Rusya’ya, Avrupa’ya, Afrika’ya ve Kuzey Amerika’ya yayılmış ve yüz binlerce can almıştır. Toplamda tahmini olarak 705.000 can aldığı düşünülmektedir.

9 - Beşinci Kolera Pandemisi (1881-1896)

Beşinci Kolera Pandemisi, 19. yüzyılda ortaya çıkmış olan Hindistan kaynaklı beşinci uluslar arası salgındır. Asya ve Afrika’da etkili olduktan sonra Fransa’nın bazı bölgeleriyle Almanya, Rusya ve Güney Amerika’ya yayılmıştır. Salgında yalnızca Hamburg’da 8.600 ölüm yaşanmıştır. Dünya genelinde 990.000 kişinin ölümüne neden olduğu düşünülmektedir.

10- Rus Gribi (1889-1890)

Bazı araştırmacılar, Rus Gribi olarak bilinen 1889-1890 grip salgınına enflüanza A (grip) virüsünün bir alt tipi olan H2N2’nin neden olduğunu düşünmektedir.

Yakın zamanda gerçekleştirilen araştırmalar ise H3N8’in salgına neden olmuş olabileceğini gösterdi. Nedeni hangi virüs olursa olsun, Rus Gribi, tarihte bilinen en eski grip salgını olarak tarihe geçmiştir ve tahmini olarak 1.000.000 kişinin ölümüne sebep olduğu düşünülmektedir.

11 - Modern Veba (1894-1903) 

Üçüncü veba salgını ilk olarak Çin’in Yunnan bölgesinde 1850’lerde ortaya çıkmıştır, ancak 1894’te Hong Kong’a sıçramasının ardından tüm dünyaya yayılmış ve tahmini olarak 10.000.000 kişinin ölümüne sebep olmuştur.

Salgın, halk sağlığı uygulamaları ve bakterilere karşı savaşım için bir test ortamı yaratmıştı. Aynı zamanda sömürge kentlerinin sağlıklı çevre planlamasının da sorgulanmasına neden olmuştu.

Yukarıdaki resimde vebadan korunmak için oluşturulan toplu dezenfeksiyon bölgelerinde dezenfekte olan insanlar gözükmekte.

12 - Altıncı Kolera Pandemisi (1899-1923)

Hindistan’da ortaya çıkıp bu ülkede 800.000 insanın ölümüne neden olduktan sonra Ortadoğu, Kuzey Afrika, Doğu Avrupa ve Rusya’ya yayılmıştır. Tahmini olarak 1.500.000 kişinin ölümüne sebep olduğu düşünülmektedir.

13- İspanyol Gribi (1918-1920)

İspanyol gribi diğer bir ismiyle 1918 gribi alışılmadık şekilde hızla yayılan ve ölümcül bir salgındı.

H1N1 virüsünün neden olduğu salgın dünya genelinde tahminen 500.000.000 insana bulaşmış ve tahmini olarak 20.000.000 kişinin ölümüne neden olmuştur. Ki bu rakam o dönemde yaşayan nüfusunun %5'idir.

Tarihteki en ölümcül salgınlardan biri olan İspanyol Gribi, Kuzey Kutup Bölgesi’nden Pasifik adalarına kadar dünyanın her yerine yayılmayı başarmıştır.

14 - Asya Gribi (1957-1958)

Salgın 1956 yılının sonlarında Çin’in Guizhou bölgesinde ortaya çıkmış ve daha sonra Singapur’a, Hong Kong’a ve Amerika Birleşik Devletleri’ne yayılmıştır. Bazı araştırmacılar gribin vahşi ördeklerden insanlara bir mutasyonla geçtiğini belirtiyor.

Tahmini 2.000.000 kişinin ölümüne sebep olduğu düşünülmektedir.

15 - HIV/AIDS (1960 - …..)

AIDS klinik olarak ilk kez 1981 yılında ABD’de ortaya çıktı ve ilk AIDS vakaları uyuşturucu bağımlılarıydı.

Ancak AIDS’e neden olan HIV virüsünün 20. yüzyılın başlarında Batı ve Merkez Afrika’da bazı primatlarda ortaya çıkmaya başladığı sanılmaktadır.

Dünya genelinde yayılan HIV/AIDS, tahmini olarak 40.000.000 kişinin ölümüne neden olmuştur ve olmaya devam etmektedir.

16 - Yedinci Kolera Pandemisi (1961 - ….)

Uluslararası kolera salgınlarının yedincisi ve sonuncusudur.

1961’de Endonezya’da ortaya çıkmıştır ve salgının etkileri günümüzde hâlâ devam etmektedir. Tahmini 570.000 ölümüne sebep olduğu düşünülmektedir.

17 - Hong Kong Gribi (1968-1969)

İlk olarak Hong Kong’da görülmesi sebebi ile Hong Kong Gribi olarak da bilinmektedir. Bir diğer ismi de 1968 grip salgınıdır.

H2N2 virüsünün değişime uğramasıyla ortaya çıkan H3N2 virüsünün neden olduğu salgında 1.000.000’a yakın insan yaşamını yitirmiştir.

18 - SARS Salgını (2002-2003)

SARS (Ağır Akut Solunum Yolu Yetersizliği Sendromu), viral bir solunum yolu hastalığıdır. Hastalığa SARS coronavirus neden olmaktadır. 2002 yılında meydana gelen salgın kısa süre içerisinde 8.000’in üzerinde insana bulaşmış, kayıtlara geçtiği kadarıyla 37 ülkede 774 kişinin ölümüyle sonuçlanmıştır.

19 - Domuz Gribi (2009) 

2009 domuz gribi salgını, grip virüsünün yeni bir şekli ile Nisan 2009 yılında yayılmaya başlayan bir salgındır. Virüsün bu yeni türüne genelde domuz gribi denilmesine karşılık; Meksika gribi, domuz merkezli grip, Kuzey Amerika Gribi ve H1N1 gribi de denilmektedir. Tahmini olarak 284.000 ölüme sebep olmuştur.

20 - Batı Afrika Menenjit Salgını (2009-2010)

Batı Afrika Menenjit Salgını, bakteriyel menenjitin neden olduğu uluslararası bir salgındır. Burkina Faso, Mali, Nijer ve Nijerya’da etkili olmuştur. Salgın en çok Nijerya’yı etkilemiştir. Salgında görülen vakaların yarısından fazlası Nijerya’da görülmüş olup 1210 kişinin ölümüne sebep olmuştur.

21 - Haiti Kolera Epidemisi (2011-2017)

2010 yılında Haiti’de gerçekleşen 7 büyüklüğündeki depremin ardından meydana gelen kolera salgını, son 100 yıldır ülkenin gördüğü tek salgındı. Depremin ardından kentlerin altyapısının çökmesi, salgının ortaya çıkmasına neden oldu ve kısa sürede önüne geçilmesini önledi. Yoksulluk ve altyapı yetersizliği, basit bir sorunun 7 yıl süren bir salgına dönüşmesine ve tahmini olarak 6.700 ölümün yaşanmasına neden oldu.

22 - Kongo Kızamık Epidemisi (2011 - ….)

2011 yılından günümüze kadar Dünya’nın en yoksul ülkelerinden biri olan Kongo’da, yaygın aşılamayla önüne geçilebilecek bir hastalık olan kızamık, 21. yüzyılda tahmini olarak 4.600 kişinin ölümüne neden oldu.

23 - Batı Afrika Ebola Epidemisi (2014 - ….)

Bir filovürüsün neden olduğu hastalık ilk kez 1970’lerde ortaya çıkmıştır. 2013 yılının sonunda Gine’nin güneyinde başlayan salgın günümüze kadar devam etmektedir.

Salgın kısa sürede Liberya ve Sierra Leone’ye ardından Nijerya’ya yayılıp kısa sürede binlerce ölüme neden oldu. Vücut sıvıları aracılığıyla yayılır, ancak zaman zaman hava yoluyla da yayılabilecekleri düşünülmektedir. Tahmini olarak 4.900 ölüme neden olduğu düşünülmektedir.

KAYNAKLAR:

1) Wikipedia

2) National Geographic

3) Black Death

4) Evans, Nicholas H.A., Poleykett, Branwyn ve Engelmann, Lukas, “Fragments of Plague”

5) Bilim ve Gelecek