Fatma Nudiye Yalçı veya Nudiye Hüseyin, 1930’lu yılların önemli ismiydi. Kıyafet Devrimi’nin yeni yapıldığı, kadın haklarının son derece sınırlı tutulduğu ülkede okudu, yazdı, siyaset yaptı. Sosyalist fikirlere gönül verdi. Vatan Partisi’nin kurucusu ve yöneticisiydi. Politik düşüncelerinin ve faaliyetlerinin bedelini ağır şekilde ödedi. Son derece kararlı, inatçı ve mücadeleciydi. Hiçbir durum ve şart altında ‘beyaz bayrak çekmedi’! Gönlünü verdi fakat dava/‘siyaset’ arkadaşlarının adlarını vermedi! ‘Hak etmediği suçlardan yargılandı. Hayatının beşte birini ‘mahkûm’ sıfatıyla geçirdi!’
Çoğu sosyalist tarafından Hikmet Kıvılcımlı’nın sanılan/bilinen ‘Sosyete ve Teknik’ adlı kitabın muharriresiydi! İthaf yazısında Kıvılcımlı’yı övecek, ‘Boş zamanlarını değil, inkılâba/‘devrime’ bütün ömrünü verdi,’ diye yazacaktı.
Fatma Nuriye Hanım, siyasi tarihimizde ‘Donanma Davası’ diye bilinen - Ağustos 1938’deki! - yargılama sürecini ‘sanık’ kimliği ile yaşadı. Nâzım Hikmet, Kemal Tahir, Hikmet Kıvılcımlı, Kerim Korcan ve Emine Alev Şamilof’un da aralarında bulunduğu kişilerle birlikte yargılandı. Kendisi ve arkadaşları hakkındaki iddia: ‘Komünizm yolu ile askeri isyana teşvik’di!
- Nâzım’ın Mahkûm Melahat’ı… -
Nâzım Hikmet’in ‘Memleketimden İnsan Manzaraları’ndaki ‘Mahkûm Melahat’ ya da ‘Emine Alev’, Fatma Nudiye Yalçı idi! 1938’de, Erkin ‘sefine’sinin hapishanesinde Nâzım’ın koğuş komşusuydu! Rivayete/Tarafların iddiasına göre, adı geçen geminin ‘sintine’sinin/‘en alt bölümü’nün dibinde, diz kapaklarına varan gayrı sıhhi atıkların içindeydiler! Ünlü şair, ‘Koridor / Mahkûm Süleyman çıktı koridora / Mahkûm Melahat’le beraber / Esmerdi Melahat / Boynu uzundu / Ve bir kuş boynu gibi nazlıydı / Dudakları kırmızı ve boyasız,’ diye betimleyecekti! Şiirin devamında mahkûmun durumu anlatılacaktı: ‘Kelepçesiz Melahat / İnce kansız bileklerinin hürriyetiyle mağrur / Ve ellerini kullanabilmek imkânıyla keyifli / Elma yemektedir…’
Fatma Nudiye Yalçı Hanım, - Cumhuriyet’in ilk! - becerikli, ileri görüşlü, girişimci kadın yazarlarındandı. 23 yaşında, 1927 yılında, ‘Türkçe Çabuk Öğreten Elifba’ ve ‘Millî Alfabe’yi yazıp neşretti.
‘Türkçe Çabuk Öğreten Elifba’, 64 sayfaydı. ‘Türk Neşriyat Yurdu Maarif ve Şark Kitaphaneleri’ tarafından basıldı. Kapağında kitap okuyan iki genç kız resmi vardı. - Kızların ellerindeki ‘betik’in üzerinde ‘Çabuk Öğreten Elifba’ başlığı, arka kapakta, sol üst köşede ise, ‘Muallime Nudiye Hüseyin’ imzası görülüyordu! - Eserin amacı: Okuma yazma öğreneceklere eski alfabe ile yardımcı olmaktı!
- Fatma Nudiye Hanım’ın Alfabe Örnekleri Kayboldu… -
Maarif Vekâleti, Millet Mektepleri için ‘Millî Alfabe’yi uygun buldu ve tavsiye etti. Kitabın kapağında, Cumhuriyet’in idealize ettiği modern hanımlar ve beyler vardı. Kapak resmi, dönemin ünlü ressamı Münih Fehim’e aitti. Eserin öne çıkan yanı: Alfabenin ve her harfin ayrı ayrı tanıtılması, uygun kısa okuma parçalarının verilmesiydi!
1 Ocak 1929’de, kitabın ilk baskısı satışa sunuldu. Dönemin çok satan bazı gazetelerinin - Milliyet ve Cumhuriyet gibi! - ilan sütunlarında, kitapçılarda satıldığına ilişkin reklâmlar da yayınlandı!
Fatma Nudiye’nin eğitim tarihimiz açısından da çok önemli 2 eserinin hiçbir nüshası açık kaynaklarda bulunamadı. Kayıplara karıştılar! Millî Kütüphane’nin kayıtlarında ‘Millî Alfabe’nin bir örneğinin varlığına ilişkin bilgi mevcuttu! Ama ‘Türkçe Çabuk Öğreten Elifba’nın hiçbir kopyasına rastlan(a)madı. Araştırmacı yazar Mehmet Aslan, eserin bir örneğinin ABD’deki Princeton Üniversitesi’nin kütüphanesinde bulunduğunu belirledi. Tarihçi Prof. M. Şükrü Hanioğlu’na ulaştı. Hanioğlu, Princeton’da Yakın Doğu Araştırmaları Bölümü’nde yöneticiydi. Mektup yazıp yardımını rica etti. Sonunda da kitabın ‘taranmış’ örneğine sahip olabildi!
- Fatma Nudiye Yalçı’nın ‘Beyoğlu 1931’ İsimli Tiyatro Oyunu… -
Fatma Nudiye Hanım, Türkiye’nin ilk kadın oyun yazarıydı! Darülbedayi’de repertuvara alınan eserinin adı: ‘Beyoğlu 1931’di. Eserin kapağındaki imzası da ‘Nudiye Nizamettin’di. - Yazdığı sırada, ünlü gazeteci/yazar Nizamettin Nazif (Tepedelenlioğlu) ile evliydi! - Eser 5 perdelikti. ‘İstanbul sosyetesindeki ahlâk yozlaşmasını ele alıyordu!’ Tiyatro tarihçisi ve eleştirmeni Sevda Şener, bir yazısında yapıtı tanıttı ve temasını anlattı: ‘İstanbul’un belli bir kesiminde görülen ahlâk dejenerasyonunu işledi. Yazar, ‘sosyete yaşamı’ adı altında toplumun geleneksel değer yargılarına uymayan yaşam tarzını işledi. Alafranga ve gösterişli dış görünüş altında, annelerin kızlarını fuhuşa teşvik ettiği, kumarhanelerde toy gençlerin ve hacıağaların soyulduğu kirli ortam vardı. Oyun, toplumsal eleştiri niteliğindeydi!’
Özdemir Nutku da ‘Beyoğlu 1931’i değerlendirdi: ‘Süslü, gösterişli Beyoğlu sosyetesinin iç yüzünü açımlayan oyun! Sosyete; varlıklı, hazır yiyici, sömürücü ve her çeşit sorumluluktan uzak, hiçbir işe yaramadıkları halde, toplumun kaymağını yiyen insan(lar) topluluğu…’
Darülbedayi Dergisi’nde eserin oynanmak üzere repertuvara alındığına ilişkin haber yayınlandı. Ama bir türlü sahnelenmedi! - Kayıtlara/Eldeki bilgilere göre, eserin bir örneği İstanbul Şehir Tiyatroları’nın kitaplığındaydı! - Araştırmacı Mehmet Aslan, oyunun metnini okumak istedi. Ama elde edemedi. Sonra illüzyonist Sermet Erkin’in ‘Tiyatro Oyunları Koleksiyonu’nda bir nüshasının bulunduğunu haber aldı. Yazar Bilgesu Erenus vasıtasıyla Erkin’e ulaştı. Bir örneğini rica etti. Oyun metninin kitap olarak basılmadığını öğrendi. Erkin’in arşivinde, oyuncular için daktilo ile çoğaltılmış nüsha mevcuttu.
- Fatma Nudiye Yalçı, Sosyoloji Kitabı Yazan İlk Kadın Yazardı… -
‘Aslan’ın edindiği bilgiye göre Sermet Erkin, Devlet Tiyatrosu’nun çöpe atmak için ayırdığı eski kitap yığınları arasından elindeki nüshayı bulmuştu!’ Erkin’in kitaba ve tiyatroya olan saygısı/merakı, ‘Beyoğlu 1931’in kaybolmasını önledi! İlk Türk kadın oyun yazarının ‘öncel’ eseri hiç tanınmayacak, daha da önemlisi yeni kuşaklara aktarılamayacaktı!
Fatma Nudiye Yalçı’nın bir başka özelliği de, ülkemizde sosyoloji kitabı yazan ilk kadın yazar olmasıydı. Tarihi Materyalizm - Sosyolojiye Toplu Bir Bakış! - Hikmet Kıvılcımlı ile ortak çalışmalarıydı!
Fatma Nudiye Hanım, ünlü tiyatro/sinema oyuncusu Beklan Algan’ın teyzesiydi. Burjuva kökenli aileden gelmesine karşın sıkı sosyalistti. Tüm insanların eşitliğini ve savaş karşıtlığını savunan, ömrünün tamamını idealine hasredendi! Yaşamı aşk, mücadele, mahkeme koridorları ve hapishane hücrelerinde/koğuşlarında geçti. ‘Fatma Nudiye Yalçı’nın hayat serüveni, ilk dönem Türk sosyalistlerinin de öyküsü sayılabilirdi!’
Fatma Nudiye Yalçı, 1904’de İstanbul’da dünyaya geldi. Babası Hüseyin Hüsnü Bey, deniz makine önyüzbaşı emeklisiydi. Aile varlıklı sayılırdı. İstanbul’un zengin elitlerinin muhiti diye bilinen/tanınan Talimhane’de otururlardı. Bursa Apartmanı’nın geniş bir dairesinde kalırlardı. Küçük Fatma Nudiye ilkokuldan sonra Notre Dame de Sion Fransız Lisesi'ne devam etti. Ama tamamlayamadı! - Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti, Almanya’nın yanında saf tutunca, Fransa’nın kurduğu ve eğitim dili Fransızca olan okul(lar) kapatıldı! - Babası, kızına özel dersler aldırdı. Darülfünun’un Felsefe Bölümü’ne kabul edildi. Edebiyata ve sosyolojiye ilgisi ile öne çıktı. Makaleler yazmaya başladı.
- Ünlü Gazeteci Nizamettin Nazif Bey İle Evlendi… -
Fatma Nudiye Hanım, Sabiha ve Zekeriya Sertel’in yayınladığı ‘Resimli Ay Dergisi’ne ilk yazılarını gönderdi. Sonra da idarehaneye gidip gelmeye, yazar kadrosu ile tanışmaya girişti. Döneminin ünlü gazetecilerinden - O dönemde Marksisti! - Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu ile tanıştı. Moskova Üniversitesi’nde de tahsil gören genç adama kalbini verdi. 1924’de evlendiler. ‘Marksizmi eşinden öğrenecekti!’
Nizamettin Nazif Tepedelenlioğlu çok ilginç adamdı. 1928’de yayınladığı ‘Kara Davut’ adlı tarihi romanında Fatih Sultan Mehmet’i eleştirdi. İstanbul’un fethinin tek bir adama bağlanamayacağını ileri sürdü. Şehrin zapt edilmesi, Türk askerinin kahramanlığının ve kabiliyetinin eseriydi. Esere adını veren ve Sultan’ın fedaisi Kara Davut çok daha cüretkârdı: ‘İkinci Mehmet’i tokatlayacak/tokat atacak kadar da korkusuzdu!’
Roman, Vakit gazetesinde yayınlandı. Fatih’e elle vurulan bölüm yoğun protestolara sebebiyet verdi. Okurlar ve milliyetçi gençler, gazetenin önünde toplanıp yazılanları kınadı. Ceridenin yöneticileri de yayını sonlandırma kararı aldı! Eser daha sonra kitaplaştırıldı ve hatta filme alındı!
Fatma Nudiye Hanım’ın Nizamettin Nazif’le evliliği 4 yıl sürdü. 1928’de ayrıldılar.
- Hikmet Kıvılcımlı’yı Ömrünün Sonuna Kadar Sevdi… -
Resimli Ay’da Hikmet Kıvılcımlı ile de tanıştı. Dergi, Türk komünistlerinin uğrak noktası sayılabilirdi. Hayatının yeni evresindeydi: Fikir, örgüt ve ‘asıl’ hayat arkadaşı Hikmet Kıvılcım ile tanıştı. İlişkiyi de ömrünün sonuna kadar sürdürdü! Kıvılcımlı, Fatma Hanım’a karşı boş kal(a)madı. Güzelliği, zekâsı, ifade kabiliyeti ve en önemlisi de kararlılığına hayran oldu. 1932’de, aynı evi paylaşmaya başladılar. Evlenmediler fakat beraberliklerini sürdürdüler. Kıvılcımlı’nın anlayışına göre, ‘Komünist olmanın bedeli yeterince ağırdı’! Eşini de aynı okkanın altına sokmamalı, koruyucu tavrını sürdürmeliydi!’ İkiliyi yakından tanıyan bir yazarın satırlarına bakılırsa, ‘hem devrimci, hem sevgili olabilme/kalabilme tutkusu yeterliydi!’ Ama Kıvılcımlı’nın Fatma Hanım’a bakışı, Çankırı Cezaevi’nde yatarken gönderdiği ‘özel af dilekçesi’nde açıkça belliydi: ‘Ben üç senedir bir hapishanede, karım başka hapishanede sürgün ve mahkûm yaşıyorum!’
Fatma Nudiye Yalçı, 1933’de, Sedat Simavi’nin sahipliğini ve genel yayın yönetmenliğini üstlendiği haftalık ‘Yedigün’ dergisinde yazmaya başladı. ‘Nudiye Hüseyin’ imzasını kullandı!
- Suat Derviş de Nizamettin Nazif’e Âşıktı… -
Abidin Dino, bazı anılarını aktardığı ‘Kızılbaş Günlerim’ adlı kitabında, Fatma Nudiye Alçı’ya da yer verdi. Tepedelenlioğlu ile gönül ilişkisinden ipuçları sundu: ‘Nudiye Hüseyin’i 1930’ların başından beri tanırdım. Babıâli’de eli kalem tutan, güzel, kalender kadındı. Bir ara, bir yandan Nudiye, bir yandan sıkılgan, süslü, minnacık Suat Derviş, Nizamettin Nazif’e âşık olmuşlardı. ‘Deli Nizam’ bir fırtına, ‘Kara Davut’un yazarı, Arif Oruç’un Yarın gazetesini - rekor kırarak! - 50 bin adet sattırmayı başarmış ünlü gazeteciydi. Önceleri, 1920’lerde, Nâzım’ın, Moskova arkadaşlarındandı! Sonradan yolları ayrılmıştı. Nizam yakışıklı, bağırtkan, kadınlara pabuç bırakmaz, dediği dedik, kestiği kestik bir kara belâydı! ‘Kadın kısmından’ başı ağrıyınca, kahkahalar atarak hepsini kovar, merdivenlere kadar kovalardı! Nasıl olsa sürüsüne berekettir ona göre: ‘Kuyruğa girsinler!’ Nudiye’ye biraz yazık olmuştu ama bir süre sonra boş vermişti bu işe…’
Fatma Nudiye Hanım, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin - SSCB! - İstanbul Konsolosluğu’nda Türkçe çevirmen olarak da çalıştı. 2 Temmuz 1934 tarihinde Resmî Gazete'de Soyadı Kanunu yayınlanınca, ‘Yalçı’ aile ismini aldı.
- Ailesi, Sosyalist Fatma Nudiye Hanım’a Cephe Aldı… -
1935’te, ‘Sosyete ve Teknik / Tarih Öncesi Din ve Devlet’ adlı kitabı yayınlandı. Eser, Aydınlık Matbaası’nda basıldı. Fatma Nudiye Yalçı, yol ayrımındaydı. Sosyalist görüşleri benimsediğini saklamadı ve örgütlerde görev aldı. Fikirleri ve eserleri, ailesi ile arasını açtı. Yalçı Ailesi, kızlarına küstü, konuşmayı ve görüşmeyi kesti! Annesi zaman zaman evladını ziyareti sürdürdü. Fatma Nudiye Hanım dirençliydi, baskılara kulak asmadı, bildiği çizgide yürümeyi sürdürdü.
Bir başka rivayete göre Fatma Nudiye Yalçı ile Hikmet Kıvılcımlı, Kerim Sadi’nin - asıl adı Ahmet Nevzat Cerrahoğlu! - evinde tanıştı. - Sadi, Moskova’da TKP’ye - Türkiye Komünist Partisi! - katıldı. 1925’de, gözaltına alındı. TKP Genel Sekreteri Şefik Hüsnü Deymer ile ilişkisinden ötürü 4 yıl hapis yattı! Örgütçülüğü kadar Türkiye’deki sosyalist hareketin tarihine ilişkin kitapları ile bilindi/tanındı! - Fikrî ve fizikî birliktelikleri ömürlerinin sonuna kadar sürecekti. 1935’te, ‘Marksizm Bibliyoteki’ yayınevini kurdular. Ardından da ‘Kıvılcımlı Kütüphanesi’ni ihdas ettiler. Fatma Nudiye Yalçı, telif ve tercüme eserlerini yayınlamaya başladı. Engels’den ‘Maymunun İnsanlaşması Prosesinde Emeğin Rolü’, ‘Marksizmin Prensipleri’, Marx’dan ‘Klasik Alman Felsefesinin Sonu ve Ludwig Feuerbach’, ‘Enternasyonal İşçiler Cemiyetini Açış Hitabesi’ adlı kitapları dilimize çevirip neşretti. ‘Güneşin Çocuğu Gölgenin Çocuğu’ adlı çocuk yapıtını okurlara sundu.
- Kıvılcımlı, Fatma Nudiye Hanım İle Evlenmedi… -
Fatma Nudiye Hanım, özel hayatında olduğu kadar yayın yaşamında da şanssızdı! Bin bir emekle çevirip yayınladığı Marksist klasiklerin örnekleri de kayıplara karıştı! ‘Sosyete ve Teknik’ kitabı tartışmalara konu edildi. Eserin Yalçı tarafından değil de Hikmet Kıvılcımlı tarafından yazıldığı bile iddia olundu/polemik konusu yapıldı.
Fatma Nudiye Yalçı, Hikmet Kıvılcımlı’ya hem hayran, hem âşıktı! Evli olmasını bilmesine rağmen ilişkisini sürdürdü. Doktor, eşi Emine Hanım’ı da hayatından çıkarmadı. İki kadın arasında özel yaşamına devam etti. Yakın çevresinin beyanına göre karısı kızsa da duruma alıştı. Sesini çıkarmaktan/yükseltmekten vazgeçti.
Fatma Nudiye Hanım’ın tutunacak başka dalı yoktu. Ailesi ile ilişkisi sınırlıydı. Hayat mücadelesinde tek başınaydı. Politik ve kültürel çalışmalarından ötürü siyasi polis tarafından tanınıyor ve izleniyordu. ‘Her 1 Mayıs öncesinde gözaltına alınacaklar listesindeydi!’ Emniyet güçlerine karşı aktif direniş - ‘dişe diş mücadeleye girmekten’! - göstermekten de çekinmiyordu!
Yalçı Ailesi, Fatma Nudiye’ye - yerinde tabirle! - ‘vebalı gibi’ davrandı. ‘Komünist akraba’, el/yabancı yerine konuldu! Kız kardeşi Huriye Hanım da, annesinin yolundan yürümeye çalıştı. Dinî bayramları fırsat bilip ziyaret imkânı yarattı. Her seferinde oğlu Beklan Algan’ı da yanında götürdü. Yeğenin teyzesini tanımasını sağladı.
- Donanma Davası’nın Sanıkları Arasındaydı… -
Emniyet Birinci Şube yetkilileri, Kıvılcımlı ve arkadaşlarının peşindeydi. Nâzım da listenin ilk sırasındaydı! 1938’in Mayıs’ında takip ve telefon dinlemeleri sıklaştı. Operasyon için aranan fırsat bulundu. Deniz Harp Okulu öğrencisi Ömer Deniz, Nâzım Hikmet hayranıydı. Eline geçirdiği bütün şiirlerini ezberlerdi. Ünlü şair ile tanışmayı kafasına koydu. Bir hafta sonunda, Kemal Film’in Beyoğlu’ndaki yazıhanesine gitti. - Nâzım, Kemal Film için senaryolar yazardı! - Bulamadı. Adresini istedi. Evine uğradı ama yine görüşemedi. Piraye Hanım, karşısında askeri öğrenciyi görünce paniğe kapıldı. Eşine telefon edip durumu bildirdi. Nâzım da huylandı: Takip safhası aşılmış, devreye ajan mı sokulmuştu? Birinci Şube’den tanıdığı komiseri telefonla aradı, ağzına geleni söyledi.
Kıvılcımlı’nın yorumu ile Nâzım, şişenin mantarını açıp cini dışarı çıkardı: ‘Şairane provokasyon ile operasyon başlattı!’ Siyasi Şube hareketlendi. Deniz Harp Okulu’nun bütün öğrencileri mercek altına alındı. Gerekli izinler sağlandıktan sonra hafta sonunda çarşıya çıkan talebelerin listesine ulaşıldı. Odalar, karyolalar ve eşya dolapları arandı. Bazı şüpheli talebelerin ifadelerine/ikrarlarına müracaat edildi.
Yavuz Zırhlısı da yoklandı. Haydar Korcan - Kerim Korcan’ın kardeşi! - adlı öğrencinin dolabında Hikmet Kıvılcımlı’nın yazdığı bazı kitaplar ve broşürler ele geçirildi. Korcan, bildiklerini anlattı. Hikmet Kıvılcımlı ve Fatma Nudiye Yalçı’yı tanıdığını, evlerine gidip sohbetlerine katıldığını, okumak için kitaplar aldığını beyan etti. Adı geçenler ve yakınlarındaki kişiler, Donanma Komutanlığı Askerî Mahkemesi’nin verdiği karar gereğince gözaltına alındı. Takvimler, 13 Haziran 1938 Pazartesi gününü gösteriyordu.
- Sabahattin Ali’nin Piyasada Satılan Kitapları ‘Suç Unsuru’ Sayıldı… -
Fatma Nudiye Hanım’ın hayatında yeni bir sayfa açıldı. Sultanahmet Cezaevi’nin rutubetli bir koğuşuna konuldu. Dört duvar arasında, sevdiklerinden uzak günler geçirecekti. Fikir yoldaşı ve gönül arkadaşı Hikmet Kıvılcımlı da aynı hapishanedeydi. Nâzım Hikmet ile Kemal Tahir de tutuklananlar arasındaydı. Aynı mahpushanedeydiler! Suçlama çok ağırdı: ‘Komünist faaliyette bulunmak, Ordu’yu isyana teşvik etmek!’
Yargılamalar, Yavuz Zırhlısı’nda yapıldı. Fatma Nudiye Hanım, duruşmalar boyunca metanetini korudu. Paniğe kapılmadı, çözülme göstermedi. Kararı soğukkanlılıkla dinledi. 10 Ağustos 1938’de başlayan duruşmalar, 29 Ağustos 1938’de tamamlandı. Nâzım Hikmet 20, Hikmet Kıvılcımlı 15, Kemal Tahir 15, Kerim Korcan 12, Fatma Nudiye Yalçı ise 10 yıl hapse mahkûm edildi.
Kemal Tahir’in Kıvılcımlı ve arkadaşları ile örgütsel bağlantısı mevcut değildi. Davaya dâhil edilme sebebi: Sabahattin Ali’nin piyasada da satılan bazı kitaplarını okumaları için astsubay biraderine ve iki arkadaşına vermekti! Tahir’in kardeşi ve arkadaşları, mahkemede şahitlik yaptı. Savcının iddialarını reddettiler! Ancak sonuç değişmedi!
Fatma Nudiye Yalçı, fiilen 10 yıl hapis yattı. 1948’de, Sinop Cezaevi’nden tahliye edildi. Mahkûmiyeti süresince Hikmet Kıvılcımlı’ya olan sevgisini ve bağlılığını yitirmedi. Kıvılcımlı, dava arkadaşına aynı samimiyeti göster(e)medi! 1950 affı ile cezaevinden çıktıktan sonra - Sultanahmet Cezaevi’nde tanıştığı ve beğendiği! - Emine Hanım ile nikâh kıydı. Fatma Nudiye Hanım, üzüntüsünü kalbine gömdü, siyasal çalışmalarını sürdürdü. Kıvılcımlı’dan kop(a)madı! 1954’de, Vatan Partisi’nin kurucuları arasına yer aldı. Partinin Merkez Haysiyet Divanı Başkanı seçildi.
- Partiye Başkan Olacakken, Üyeliği Sonlandırıldı… -
Vatan Partisi, 1957’de yapılan genel seçimlere katıldı. Fatma Nudiye Yalçı, genç bir parti militanı gibi koşturdu. Mitinglerde söylev verdi. Sirkeci’deki bir toplantıda saldırıya uğradı. Topluluk önünde konuşurken taş ve şişe yağmuruna tutuldu. Hastaneye kaldırıldı. Tedavi altına alındı. Taburcu edilecekken soruşturma başlatıldığı haberini öğrendi! Savcılık, Vatan Partisi için kapatma, yöneticileri hakkında da tevkif istemiyle dava açtı! Kasım 1957’de, Hikmet Kıvılcımlı tutuklandı. Fatma Nudiye Hanım hakkında da soruşturma sürdürüldü.
Kıvılcımlı, örgütü hapishaneden yönetmeye çalıştı. Vatan Partisi’nin başına Fatma Nudiye Yalçı’nın getirilmesi talimatını verdi. Ama yönetimdeki Kerim Korcan ile kimi arkadaşları karara karşı çıktı! Korcan, Donanma Davası’nda Yalçı’nın bazı ihtarlarına ve sert sözlerine muhatap olmuştu! Hıncı vardı! Partiden ihraç ettirdi! Fatma Nudiye Hanım, daha sonra tutuklandı. İki yıl hapis yattı. Duruşmalar sonunda beraat etti. Yeniden hürriyetine kavuştu.
Fatma Nudiye Yalçı, partiden çıkarılmasına içerledi. Çok geçmeden kansere yakalandığını öğrendi. - Başka bir bilgiye göre de guatr rahatsızlığı vardı! - Tedavi için ülke dışına çıkması gerekliydi. Ama parası yoktu! Hikmet Kıvılcımlı’nın önerisi üzerine Romanya’ya gitmeyi kabul etti. Babasından miras kalan arsayı elden çıkardı. Masraflarını karşılamaya çalıştı.
- TKP’nin Sesi Radyosu’nda Çalıştı… -
27 Kasım 1965’de, Sirkeci’den kalkan trenle Bulgaristan’a geçti. - Kendisini, kız kardeşinin oğlu, Beklan Algan uğurladı! - Romanya’yı beklerken, Doğu Almanya’ya Leipzig’e gönderildi. 1967’den 1969’a kadar TKP’nin Sesi Radyosu’nda redaktörlük yaptı. Bu şehirde kalmak istemedi. Sofya’ya dönmesine izin verildi. ‘Ölümüne yakın emeklilik hakkı kazandı!’ Dinlenmek ve Karadeniz kokusu ile vatan hasretini gidermek için Varna’ya yerleşti. Son nefesini de burada verdi.
Beklan Algan, Fatma Nudiye Hanım ile ölümünden az önce görüşme fırsatı buldu. Almanya’ya turne için giderken, Sofya’da mola verdi ve teyzesi ile hasret giderdi. Algan’ın dönüşünde yeniden görüşme sözüne çok sevindi. Ama nihai ziyaret gerçekleşmedi. Beklan Algan, Sofya’da teyzesini değil de ölüm haberini ve geride kalan bazı eşyalarını buldu! Bulgar yetkililer, acı havadisi ulaştırdıktan sonra mezarını ziyaret etmesine de izin verdi.
TKP’nin o dönemki elemanlarından Gün Benderli anılarında, Fatma Nudiye Yalçı’dan da bahsetti. Benderli’ye göre Yalçı’nın Leipzig’e gelmesi ve de iki yıl kalması, Zeki Baştımar ile İsmail Bilen’i rahatsız etti. Bulgaristan’a yollanması kararı alındı. Fatma Hanım, Bulgaristan’da da çevirmenlik yaptı. Yeğeni Beklan Algan’a da, ‘teyzesinin Varna’da kaldığı misafirhanede sabuna basarak kaydığı, düşerken başını duvara vurup öldüğü bildirildi!’
- Fatma Nudiye Yalçı’nın Hayat Hikâyesi Tiyatro Oyunu Oldu… -
Bilgesu Erenus, Fatma Nudiye Yalçı’nın hayatından kesitler sunduğu ‘Yaftalı Tabut’ adlı tiyatro oyununu yazdı. Eser, 2021 - 2022 sezonunda İstanbul Şehir Tiyatroları’nda sahnelendi.
Erenus, erkek egemen dünyada, okuyan, eleştiren, sorgulayan bir kadının yaşam öyküsünü anlatmaya çalıştı. Hayat hikâyesini olabildiğince araştırıp sahnede sergilenebilecek malzemeye dönüştürdü. Fatma Nudiye Hanım’ın ömrünün farklı dönemlerindeki mücadelesini, politik çıkışlarını ve çilesini, hürriyetten men edilişini, aşkını ve uğradığı hayal kırıklıklarını ustalıkla aktarmayı başardı.
Ali Hikmet İnce
Siyasetcafe.com